فهرستواره کتب مهدویت

1- آثار اعتقاد به امام زمان علیه السلام

هادی قندهاری – تهران: منیر – 88 ص – رقعی – 550 تومان – چاپ پنجم، 1382 ش.

اعتقاد به مهدویت و ولایت اهل بیت علیهم السلام که از پایه های اصل دین و شرط ایمان است آثاری را در پی دارد. در این نوشتار با تکیه بر مدارک دینی به تبیین این آثار پرداخته شده است.

2- آشنای غریب ( گزیده ای از آفتاب در غربت)

سید محمد هادی صدرالحفّاظی – قم: مولود کعبه – 320 ص – رقعی – 1200 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

بنگرید به: آفتاب در غربت.

3- آشنایی با امام زمان علیه السلام

سید محسین امین، ترجمه ی گروه مترجمان. تهران: طور، 356 ص، وزیری (شمیز) 1450 تومان، چاپ سوم، 1380 ش.

ترجمه ی بخش مربوط به حضرت مهدی علیه اسلام از کتاب گرانقدر «اعیان الشیعه» است که دایرة المعارف گونه دارای مداخل فراوان و مباحث مستند می باشد.

4- آشنایی با حضرت مهدی علیه السلام

سید علیرضا حق دوست. – تهران: گلستان کوثر – چاپ سوم، 81، نیم جیبی، 80 تومان

گزیده ای است از آیات قرآن و روایات امامان معصوم علیهم السلام درباره ی پیشوای دوازدهم با مطالبی متنوع و کوتاه بهره گرفته از کتاب بحارالانوار علامه مجلسی.

5- آشنایی با حضرت مهدی علیه السلام – در انتظار ظهور

تحریریه نشر گلستان کوثر – تهران: گلستان کوثر – چاپ اول، 81، نیم جیبی، 80 تومان

این نوشتار در بردارنده ی فراق نامه ای کوتاه در آغاز است و سپس احادیثی چند در موضوعات: جایگاه انتظار، تعیین وقت ظهور، مقام منتظران و ...

6- آغاز راه

دکتر احمدی قندی – تهران: دیار – 16 ص – رقعی (شمیز) – 140 تومان – چاپ دوم، 180 ش.

جلد نخست مجموعه ی «چگونه با امام زمان علیه السلام ارتباط برقرار کنیم» است، برای مخاطبان خردسال. حکایت شیرین جشن های میلاد امام زمان علیه السلام دوران کودکی راوی.

7- آفاق انتظار

جمعی از شاگردان – تهران: آفاق – 121 ص – رقعی (سلوفان) – 600 تومان – چاپ دوم، 1379 ش.

یادکرد برخی از وظایف شیعیان در دوران غیبت امام عصر علیه السلام و آثار توجه و توسل به آن پیشوای مهربان در قالب چند خطابه ی عمومی.

8- آفتاب خانه ی ما

مجید ملامحمدی – تهران: بوستان کتاب – 63 ص – رقعی (مصور) – 550 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

داستان هایی از زندگی امام زمان علیه السلام

9- آفتاب انتظار

بابک و سیامک نیک طلب – تهران: زیتون – وزیری – 1000 تومان – چاپ سوم، 1381 ش.

گزینشی زیبا از سروده های شاعران قدیم و معاصر درباره ی امام زمان علیه السلام در قالب های نو و کهن.

10- آفتاب در غربت

دکتر سید محمدبنی هاشمی.- تهران: میقات- 462 ص – وزیری – 2800 تومان- چاپ دوم ، 1382 ش.

کتاب حاضر اثری ارزشمند است که در 4 بخش سامان یافته است: بخش اول، شکر نعمت های الهی، بخش دوم، شکر نعمت امام عصر علیه السلام . بخش سوم، غربت امام عصر علیه السلام . بخش چهارم، یاری غیب. این کتاب در آموزش و تبلیغ کاربرد اساسی دارد و در بسیاری از خوانندگان تأثیر عمیق داشته است.

11- آفتاب در نگاه خورشید

مرتضی طاهری – کرج: عهد – 142 ص – رقعی – 400 تومان – چاپ اول، 1381 ش.

اثری است بهره گرفته از سخنان جلوه های حضرت امام رضا علیه السلام درباره ی حضرت مهدی علیه السلام با قلمی شیوا و نثری ادیبانه، دلنشین و خواندنی.

12- آن سفر کرده

مجید مسعودی – تهران: حمزه – 127 ص – رقعی (شمیز) – 600 تومان – چاپ دوم، 1381 ش.

شرح حال احمدبن اسحاق و چگونگی تشرف او به محضر حضرت ولی عصر علیه السلام به همراه تصاویری از بارگاه قدیمی و جدید وی می باشد.

13- آن سوی شب

سعید آل رسول – تهران: نیک معارف – 80 ص – رقعی – 550 تومان – چ هفتم، 1380 ش.

این اثر نگاهی گذرا به زندگانی حضرت مهدی علیه السلام دارد و برخی از وظایف منتظران آن حضرت را بیان می کند و با برگزیده ای از سخنان ایشان به انجام می رسد.

14- آینده ی جهان

دکتر جلال برنجیان – تهران: طور – 100 ص – وزیری – 650 تومان – چاپ سوم، 1382 ش.

اشارتی به بشارات باقی مانده از پیامبران پیشین و ترسیم آرمان مهدویت در آیین اسلام.

15- آیین انتظار

علی اکبر تلافی – تهران: نبأ – 40 ص – پالتویی – 250 تومان – چاپ پنجم، 1380 ش

نویسنده در این کتاب با استناد به روایت های شیعی معنی انتظار و برخی از وظایف مهم منتظران را تذکر داده و از مدخل های تبلیغی مناسب استفاده کرده است.

ترجمه ی انگلیسی این کتاب تحت عنوان MAVVER OF AWAITING توسط همین انتشارات به چاپ رسیده است.

16- آیتی از آسمان در ظهور امام زمان علیه السلام

نادر فضلی – تهران: نیک معارف – 48 ص – رقعی – 295 تومان. چاپ اول، 1381 ش.

این اثر در پی اثبات نزول آیت آسمانی به هنگام ظهور است که براساس آیات و روایات همه ی مردم آن را می شنوند و گردن های فرازمند با شنیدن آن سر فرود می آورند.

17- ارتباط با امام زمان علیه السلام

علی اکبر تلافی داریانی – تهران: رایحه – 72 ص – جیبی – 400 تومان. چاپ اول 1382 ش.

در این مجموعه شیوه های ارتباط معنوی با امام زمان علیه السلام از قبیل نماز، دعاهای مخصوص و ... ارائه شده است.

18- اتفاق در مهدی موعود علیه السلام

سیدعلی اکبر قرشی – قم: دفتر انتشارات اسلامی – 104 ص – رقعی – 320 تومان. چاپ پنجم 1380 ش.

این کتاب در سه مطلب خلاصه می شود. در مطلب اول اثبات می شود که منظور حضرت رسول صلی الله علیه و آله از حدیث متواتر «یکون بعدی اثنا عشر خلیفه» دوازده امام شیعه است و در مطلب دوم اثبات می شود که حضرت مهدی علیه السلام فرزند حضرت امام حسن عسکری علیه السلام است و شخص مجهول و نامعلومی نیست و در مطلب سوم اقوال حدود چهل نفر از بزرگان اهل سنت نقل می شود که همه آنان ولادت امام زمان علیه السلام را نوشته و آن را به طور قطع و یقین بیان داشته اند. همه مطالب از کتب اهل تسنن نقل شده است.

19- امام زمان علیه السلام بهار دلها

سید جمال الدین حجازی – قم: مولود کعبه – 24 ص – وزیری – 150 تومان – چ چهارم، 1381.

نویسنده در این اثر بر آن است که خواننده را با آستان ملکوتی امام عصر علیه السلام پیوند دهد. او در این راستا فصل بهار را مدخل تبلیغی خود قرار می دهد.

20- امام مهدی علیه السلام آخرین یادگار الهی

حسین استاد ولی، تهران: شبر، 72 ص، جیبی، 320 تومان، چاپ چهارم، 1380 ش.

اصالت مهدویت و مسئله غیبت و پیشینه ی آن و معنای بقیة الله و آثار وجود امام زمان علیه السلام در غیبت و ظهور از مباحث مهم این اثر می باشد.

21- امام مهدی علیه السلام امید ملت ها

حسن موسی صفار، ترجمه ی محمدعلی مجیدیان – تهران: آفاق – ص – رقعی – تومان. چاپ ششم، 1382 ش.

آشنایی با پیشوای موعود و نگاهی به چشم انداز زیبای آینده ی جهان با ظهور آن حضرت و در پایان، راز و نیاز با آن امید روزگاران.

22- امام مهدی علیه السلام از ولادت تا ظهور

سید محمد کاظم قزوینی؛ ترجمه دکتر حسین فریدونی – تهران: آفاق – 752 ص . وزیری (گالینگور) – 4500 تومان – چ دوم، 1379 ش.

این اثر در 24 فصل به موضوعات مهم و اساسی پیرامون حیات و اعتقاد به امام زمان علیه السلام پرداخته است.

23- امام مهدی علیه السلام مصلح جهانی

تحریریه ی نشر شبر – تهران: شبر – 32 ص – جیبی – 270 تومان.چاپ سوم، 1383 ش.

زندگی نامه، غیبت و عصر طلایی ظهور در این کتاب به طور خلاصه و فشرده آمده است.

24- امام مهربان

محمد مشکاتی – عباس صابریان. تهران: مهرآوران – 17 ص – تومان – رحلی – چاپ اول، 1380 ش.

نامه ای متنوع برای کودکان با هدف اشتیاق و آشنایی آنان با امام زمان علیه السلام به صورت شعر، داستان، کاردستی، نقاشی، جدول، رنگ آمیزی و ... درباره ی امام زمان علیه السلام است.

25- امید مؤمنان امام زمان علیه السلام

مهدی قندی – تهران: دیار – 91 ص – رقعی – 750 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

اهمیت اعتقاد به امام زمان علیه السلام ، مشخصات تاریخی زندگانی و کمالات و ویژگی های آن حضرت و تکالیف امت نسبت به ایشان چهار فصل کتاب را به خود اختصاص داده است. شیوه ی نگارش و بیان مطالب کتاب اثر گذار می باشد. و عبارت های مهم آن با حروف درشت تر به نمایش درآمده است. برای نمونه؛ ائمه علیهم اسلام همواره به شیعه سفارش می کردند که به شرایط موجود دل خوش نکنند و همیشه منتظر روزی باشند که خداوند فرج و گشایش در کار آل محمد علیهم السلام ایجاد کند و به ایشان اذن جهاد با غاصبان و غلبه بر آنها بدهد.

26- انیس دل ها

دکتر نادر فضلی. تهران: منیر – 63 ص – 415 تومان – رقعی – چاپ دوم 1382 ش.

نویسنده در یک مقدمه و چهار مقاله اهمیت محبت و ولایت امام عصر علیه السلام را با تکیه بر متون دعاها و احادیث شیعی بیان کرده است.

27- او گفت

سید محمد علوی – مشهد: پارسیران – 58 ص – رقعی – 400 تومان. چاپ دوم، 1381 ش.

مجموعه ای ادبی و دلپذیر است که نویسنده آن از زبان خودش و دیگران با محبوب دل ها درد دل می کند. او می خواهد به خوانندگان بگوید که امام زمان علیه السلام درد دل ها را می شنود و مهربانانه پاسخ می گوید و آنها می توانند ساده و بی پیرایه با او سخن بگویند.

28- اولین شب بهار

محمدتقی اختیاری – تهران: مدرسه – 32 ص – رقعی – 250 تومان – ج پنجم، 1381 ش.

دو تشرف جالب و ادب آموز به محضر امام عصر علیه السلام است که از کتاب العبقری الحسان نوشته ی آیت الله شیخ علی اکبر نهاوندی بازنویسی شده است. این اثر دارای نثری مهرآمیز و ساده و لحنی مؤثر و تبلیغی است.

29- با دعای ندبه در پگاه جمعه

علی اکبر مهدی پور – تهران: موعود – 217 ص – رقعی – 970 تومان، چاپ اول 1380 ش.

نقد و بررسی و پاسخ به اشکالات سندی و محتوایی دعای ندبه و در پایان کتابنامه ای سودمند برای پژوهشگران ارائه شده است.

30- باغبان

محمدتقی اختیاری – تهران: مدرسه – 28 ص – رقعی بزرگ (مصور) – 250 تومان، چاپ سوم 1380 ش.

بازآفریده های حکایت تشرف سیداحمد رشتی به محضر امام زمان علیه السلام است در قالب داستان کوتاه از مجموعه ی حکایت حضور.

31- با یاد یار تا لحظه ی دیدار

گردآوری سید خلیل سیدزاده. تهران: مهام – 768 ص – 450 تومان – رقعی – چ اول. 1380 ش.

مجموعه ی یکصد و یک دو بیتی از شاعران مختلف می باشد که عرض ارادت سرایندگان به پیشگاه امام زمان علیه السلام است و برای علاقمندان ادب و شعر دینی مجموعه ای مفید ه شمار می آید.

32- بر آستان جانان

عبدالصمد شاعلی – تهران: رایحه – 240 ص – رقعی – 950 تومان – چاپ اول، 1380 ش.

نویسنده در این اثر آموزشی زیارت آل یس را کلمه به کلمه با استناد به روایت های معتبر شیعی شرح و تفسیر کرده است.

33- برکات حضرت ولی عصری علیه السلام

سیدجواد معلم – قم: ذاکرالمهدی – 552 ص - وزیری (گالینگور) – 3200 تومان، چاپ اول 1381 ش.

بازنوشته و برگزیده ای از کتاب «العبقری الحسان» تألیف شیخ علی اکبر نهاوندی است که شامل تشرفات، مکاشفات، معجزات و رؤیاهای صادقه مرتبط با امام زمان علیه السلام می باشد.

34 – به احترام آفتاب

سیدعلی کاشفی خوانساری. تهران: موعود . 63 ص – رقعی (شمیزی) – 300 تومان – چاپ اول، 1379 ش.

مجموعه ی 40 شعر درباره ی امام زمان علیه السلام که برای تبلیغ نوجوانان مفید می باشد.

35- بهار مهدی علیه السلام

رضا فیروز – تهران: رایحه – 20 ص – وزیری – 350 تومان – چاپ پنجم، 1382 ش.

زندگانی امام عصر علیه السلام و باورهای شیعه درباره ی آن حضرت با پر کردن خانه های خالی منظم توسط خواننده مطرح شده است.

36- بعد از آن صدای آسمانی

مصطفی رحماندوست – قم: بوستان کتاب – 20 ص – خشتی – 380 تومان، چ اول 1381 ش.

برکات عصر طلائی ظهور را در قالب داستان آورده است.

37- پاداش انتظار

دکتر نادر فضلی – تهران: رایحه – 48 ص – رقعی – 350 تومان – چاپ چهارم، 1382 ش.

در این اثر تبلیغی منزلت والای ایمانی به امام زمان علیه السلام در دوران تاریک غیبت بیان شده است. نام پیشین این کتاب در چاپ نخستین پاداش پایداری در ایمان به حضرت مهدی علیه السلام بوده است.

38- پرچم پیروز

دکتر نادر فضلی – تهران: منیر – 48 ص – رقعی – 350 تومان – چاپ دوم، 1383 ش.

چگونگی رویارویی امام عصر علیه السلام با نیروهای نظامی، اقتصادی، تبلیغی و علمی دشمنان و پیروزی بر آنان مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.

39- پیدای پنهان

مسعود پورسید آقایی – قم: انتشارات حضور، 72 ص، پالتویی، 250 تومان، چ سوم، 1380 ش.

نگاهی کوتاه به زندگانی، سیرت، دوران طلائی ظهور و آثار حضرت مهدی علیه السلام است که جنبه ی اطلاع رسانی و آموزشی دارد.

40- پیک میلاد نور

سید محمد طبائی، مهدی رجبی، مهدی زمانی و سعید مجیدزاده – تهران: مهرآوران – 18 ص – وزیری (مصور) – 150 تومان – چاپ اول، 1381 ش.

مجموعه ی داستان، شعر و نقاشی و جدول و سرگرمی برای آشنایی دانش آموزان ابتدایی با امام زمان علیه السلام است.

41- پیمان غدیر (بیعت با مهدی علیه السلام)

سید محمد بنی هاشمی – تهران: منیر – 60 ص – رقعی – 600 تومان – چاپ سوم، 1383 ش.

غدیر، دارای محتوای اعتقادی بسیار مهمی است که تکلیف مردم را در دنیا و آخرت مشخص می سازد و همه ی انسان ها تا قیامت موظف به عمل به آن هستند. آنچه پیامبر اکرم صلی الله علیه واله و سلم در روز غدیر بر همه ی مسلمانان تکلیف فرموده اند این است که امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه از فرزندان ایشان تا حجة بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف را مولای خویش بدانند...

لازمه ی اعتقاد به ولایت و مولویت امام علیه السلام این است که مؤمن برای ایشان در همه ی امور مربوط به خود اولویت قائل باشد...

هم اکنون نیز که ما در زمان مولویّت آخرین وصی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قرار گرفته ایم باید منصفانه درباره وضعیت خویش به داوری بنشینیم که چقدر در انجام این وظیفه ی قلبی و جوارحی خود موفق بوده ایم؟ (پیمان غدیر صص 9 و 35 و 38 و 44)

این کتاب همانطور که از عبارت های آن پیداست یکسره خواندنی و درس آموز و اثر گذار می باشد. و بدون مبالغه عقاید اصیل شیعه را بیان می کند.

42- تو می آیی

علی صفائی حائری – قم: لیلة القدر – 96 ص – رقعی – 400 تومان، چاپ دوم 1381 ش.

در این اثر موضوع انتظار و اداب و آثار آن به خوبی بیان شده و در ادامه از ضرورت وجود امام سخن رفته است.

43- تاریخ غیبت کبری

سیدمحمد صدر – ترجمه سید حسن افتخار زاده – تهران: نیک معارف – 688 ص – وزیری – (گالینور) – 4000 تومان – چ دوم، 1382 ش.

این اثر که بازگردان دومین کتاب ازمجموعه ی سترگی درباره ی امام عصر ارواحنا فداه می باشد، مباحثی از قبیل: ویژگی های دوران غیبت کبری، دیدار حضرت، وضع تدین فرد و جامعه، شرایط و نشانه ای ظهور... را در بر دارد.

44- تمنای ظهور

دکتر احمد قندی – تهران: دیار – 120 ص- رقعی – 600 تومان – چاپ چهارم، 1383 ش.

کتاب حاضر خلاصه ای از سه باب از ابواب هشتگانه ی مکیال المکارم است. موضوعات این سه باب به ترتیب عبارت اند از: 1- وجوب شناسایی امام عصر علیه السلام 2- دلایل این که مهدی اسلام همان حضرت حجت بن الحسن علیهم السلام است. 3 – برخی از حقوق امام عصر علیه السلام بر ما که خواننده را به انجام وظایفش نسبت به آن حضرت تشویق و ترغیب می کند. کتاب با نثری روان، کاربرد آموزشی و تبلیغی دارد.

45- تنهایی و سفر

محمد تقی اختیاری – تهران: مدرسه – 32 ص – وزیری (مصور) 250 تومان، چ سوم، 1381 ش.

بازآفریده ی حکایت زن و شوهری سعادتمند که از مشهد مقدس برای زیارت عتبات وارد عراق می شوند و در مسجد سهله توفیق زیارت امام زمان علیه السلام را می یابند و خواسته هایشان را از حضرتش می خواهند.

46- جدول خانواده ویژه نامه ی حضرت مهدی علیه السلام

رضا فیروز – تهران: داود –20 ص – رقعی – 350 تومان – چاپ چهارم، 1382 ش.

مجموعه ای برای علاقمندان به حل جدول در جهت آشنایی بیشتر با امام زمان علیه السلام همراه با حکایتی خواندنی از عنایت آن امام مهربان.

47- جلوه نگار

احمد حصیری – قم: یاقوت - 120 ص – رقعی – 400 تومان، چاپ سوم 1381 ش.

پاسخ امام زمان علیه السلام به چهل سؤال مطرح شده با آن حضرت است که در موضوعات گوناگون اعتقادی و فقهی می باشد.

48- چراغانی نیمه شعبان

تهران: رایحه – 12 ص – خشتی – 350 تومان، چاپ اول 1382 ش.

مجموعه نقاشی و رنگ آمیزی درباره امام زمان علیه السلام است.

49- چهل حدیث

محمد کاظم به نیا – تهران: ریحان – 116 ص – رقعی – 750 تومان – چاپ دوم، 1383 ش.

برگزیده ای از احادیث درباره ی حضرت مهدی علیه السلام و منتظران.

50- چشم انداز

اصغر صادقی – تهران: آفاق، 168 ص، رقعی (شمیز) ، 900 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

متن شش سخنرانی پیرامون امام عصر علیه السلام با عناوینی چون آشنایی با حضرت، قطعیت ظهور، علی علیه السلام در آغاز و مهدی علیه السلام در انجام ... دانش آموختگان بیش از دیگران از آن بهره خواهند برد.

51- چهل سخن

مهدی شیزری – تهران: ریحان – 48 ص – رقعی – 350 تومان – چاپ دوم، 1383 ش.

برگزیده ای از سخنان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف.

52- چهل حدیث در شناخت امام زمان علیه السلام

گروه تحقیقاتی انتشارات دلیل – قم: دلیل ما – 48 ص – رقعی – 250 تومان، چاپ اول 1380 ش.

گزینشی هدفمند با سیری زیبا در احادیث و روایات معصومین علیه السلام و توضیحی سودمند به همراه هر ترجمه.

53- حدیث بعد از میلاد

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 136 ص – رقعی – 650 تومان – چاپ سوم، 1381 ش.

در این اثر تأویل چند آیه درباره ی امام عصر علیه السلام و معراج حضرت مهدی علیه السلام در روزهای آغازین تولد و قرار گرفتن در بیت الحمد و حالات آن حضرت از روز سوم تا هفتم ولادت آمده است این اثر کاربرد آموزشی دارد.

54- حدیث جوانی و یاران امام زمان علیه السلام

اسماعیل حاجیان – تهران: مهام – 64 ص – رقعی – 650 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

از آن جا که یاران امام عصر علیه السلام از میان جوانان خواهد بود در این کتاب ویژگی ها و تکالیف آنان نسبت به مولایشان آمده است.

55- حدیث دو سفیر (پدر و پسر)

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 112 ص – رقعی – 750 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

زندگی نامه ی دو نایب سعادتمند جنابان عثمان بن سعید و محمدبن عثمان که از طرف امام زمان علیه السلام نیابت خاص داشته اند.

56- حدیث سرداب

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 112 ص – رقعی – 750 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

چگونگی غیبت، تعقیب مأموران دولتی، حضرت ولی عصر علیه السلام را پس از نمازگزاردن ایشان بر بدن مطهر پدر و گریز آن بزرگوار به محل پنهانی در منزلشان که به صورت زیرزمینی دورتر از ساختمان منزل بوده و آغاز غیبت حضرت از سرداب مقدس.

57- حدیث شب میلاد

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 119 ص – رقعی – 620 تومان – چاپ دوم، 1381 ش.

شرح حال حکیمه خاتون و چگونگی میلاد حضرت مهدی علیه السلام و فضائل آن مولود کریم به همراه اشعاری جالب درباره ی آن حضرت از موضوعات این اثر آموزشی می باشد.

58- حدیث قبل از میلاد

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 108 ص – رقعی – 590 تومان – چاپ اول، 1381 ش.

بشارت های چهارده معصوم علیه السلام درباره امام زمان علیه السلام و تفسیر آیه ی «و لقد کتبنا فی الزبور» و سرانجام ماجرای آمدن ملیکه مادر والاگهر آن حضرت به سامرّا و ازدواج ایشان با حضرت عسکری علیه السلام و به دنیا آمدن پیشوای دوازدهم به همراه سرودهایی منتخب، در این اثر آمده است.

59- حدیث غیبت و سفارت

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 128 ص – رقعی – 750 تومان، چاپ اول 1382 ش.

وقایع رحلت امام حسن عسکری علیه السلام و آغاز امامت حضرت مهدی علیه السلام در سن پنج سالگی و غیبت صغری و سفارت نایبان چهارگانه موضوعات این اثر می باشد.

60- حضرت امام مهدی عجل الله فرجه خورشید پنهان

حسین صالح – قم: حضور – ص – وزیری (شمیز) – 900 تومان –چاپ اول، 1382 ش.

حکایت های شیرین از زندگانی امام مهدی علیه السلام و سخنان معصومین علیهم السلام درباره ی آن حضرت و سخنانی از خود امام زمان علیه السلام و دانستنی هایی درباره ی آن پیشوای مهربان با نثری ساده و روان نگاشته شده است.

61- حکومت جهانی امام عصر علیه السلام

محمدتقی فلسفی – تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود علیه السلام – 96 ص – رقعی – 300 تومان، چاپ اول 1380 ش.

مجموعه سه سخنرانی است که در موضوعات حکومت واحد جهانی، اقامه عدل جهانی و طول عمر امام عصر علیه السلام ایراد گردیده است.

62- حکایت غیبت

دکتر نادر فضلی – تهران: رایحه – 24 ص – رقعی – 300 تومان – چاپ ششم، 1382 ش.

شباهت های حضرت مهدی علیه السلام به برخی از پیامبر صلی الله علیه و آله همچون عیسی، موسی و نوح علیهم السلام با استناد به روایتی از حضرت صادق علیه السلام در قالب داستان در این اثر بیان شده است. کاربرد تبلیغی دارد.

63- حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) از دیدگاه قرآن و عترت

محمود شریعت زاده خراسانی. تهران: دارالصادقین، 204 ص، وزیری، 640 تومان، چ سوم – 1378 ش.

مؤلف در بخش اول این اثر 203 آیه از قرآن مجید که درباره ی امام زمان علیه السلام است گردآوری کرد. تفسیر روائی آنها از در ذیل هر یک نوشته است. و در بخش دوم از هر امام پنج حدیث آورده است.

64- حماسه ی عاشورا به بیان حضرت مهدی علیه السلام

جلال برنجیان. تهران: طور، 232 ص. رقعی، 650 تومان، چاپ پنجم، 1378 ش.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است:

1- زیاراتی که از ناحیه ی مقدسه برای حضرت سیدالشهدا صدور یافته است.

2- توقیعات و دیدارهایی که در همان موضوع صورت انجام پذیرفته است.

65 – خاطره ی آن شب

جمال الدین حجازی – تهران: نیک معارف – 96 ص – رقعی – 700 تومان – چ 12، 1382 ش.

در این کتاب تبلیغی داستان ورود حضرت نرجس خاتون علیها السلام به سامرا و چگونگی ازدواج ایشان با حضرت عسکری علیه السلام و تولد حضرت مهدی علیه السلام و آشنایی با نایبان چهارگانه و فایده ی امام غایب و ویژگی های منتظر با نثری روان قلمی شده است.

66- خروس غمگین قصه ی ما

مهدی رحیمی، نقاشی سالار سالکی – تهران: بنیاد بعثت – 30 ص – خشتی – 200 تومان – چ چهارم، 1376 ش.

پی جویی از غیبت خورشید عالمتاب در پس ابرها و زمینه سازی برای ظهور آن در قالب داستانی دل انگیز موضوع این اثر تبلیغی است.

67- خسرو خوبان

داوود صفرزاده . تهران: طور – 56 ص – تومان – رقعی – چاپ اول 1380 ش.

در این اثر آموزشی ولادت و زندگانی امام زمان علیه السلام تا غیبت کبری به رشته تحریر آمده است.

68- خورشید نیمه شب

سیدمهدی شجاعی؛ تصویرگر: امین قاضی زاده – تهران: ریحان – 24 ص – خشتی – 450 تومان – چاپ پنجم، 1380 ش.

بازآفرینی ماجرای شرفیابی علامه ی حلی به حضور امام زمان علیه السلام در قالب داستان کوتاه و فضای صمیمی نوجوانان.

69- خورشید می خندد

افسانه شعبان نژاد – قم: بوستان کتاب – 16 ص – خشتی – 300 تومان، چاپ اول 1381 ش.

مراسم بزرگداشت نیمه شعبان موضوع این اثر است.

70- دانه کوچولوی منتظر

مینا ذاکر شهرک و بهاره بهداد – تهران: زیتون – 24 ص – خشتی – 1200 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

دو مقوله ی انتظار و امید در قالب داستانی کودکانه بیان شده است.

71- داستان هایی از امام زمان علیه السلام

حسن ارشاد – قم: مسجد مقدس جمکران – 316 ص – رقعی (شمیز) – 1000 تومان – چاپ اول، 1379 ش.

نویسنده با هدف ترویج فرهنگ مهدویت و نشر معارف امام عصر علیه السلام اقدام به گردآوری و ترجمه ی 139 داستان مرتبط با آن حضرت از جلدهای 51، 52 و 53 بحارالانوار نموده است.

72- در حریم غریم

سعید مقدس – تهران: برگ نفیس – 32 ص – رقعی – 200 ومان – چاپ اول، 1379 ش.

بازآفریده ی کیفیت فرمان امام عصر علیه السلام درباره ی احداث مسجد مقدس جمکران می باشد که با قلمی ادیبانه و تبلیغی نگارش یافته است.

73- در فجر ساحل

محمد حکیمی – تهران: آفاق – 184 ص – رقعی – 950 تومان – چاپ 22، 1382 ش

نویسنده در کتاب حاضر با استناد به قرآن و احادیث بیت علیهم السلام و دیدگاه های اندیشمندان غربی می کوشد آینده ی درخشانی را با ظهور حضرت مهدی علیه السلام برای مخاطبان ترسیم نماید و آثار سازنده ی انتظار را گوشزد می کند. خواننده با مطالعه ی این اثر آموزشی، امیدهایی نو به آینده در خود می یابد. ترجمه ی انگلیسی این اثر تحت عنوان

IN THE SHORT AURORA توسط همین انتظارات به چاپ رسیده است.

74- دعای عهد

ترجمه و تحقیق علی اکبر تلافی – تهران: نیکراد – 16 ص – جیبی – 70 تومان – چ چهارم، 1380 ش.

حکمت تجدید عهد با امام زمان علیه السلام مدارک دعای عهد صبحگاهی و ترجمه ی سلیس و روان آن در این اثر دیده می شود.

75- دعای ندبه

ترجمه و تحقیق علی اکبر تلافی – تهران: ریحان – 48 ص – جیبی – 170 تومان – چاپ اول، 1380 ش.

حکمت اندوه و ندبه در فراق امام زمان علیه السلام و مدارک دعای ندبه به همراه ترجمه ی سلیس و روان در این کتاب تبلیغی آمده است.

76- دعای ندبه روزنه ای به آفتاب

مقدمه و ترجمه سید حسن افتخارزاده سبزواری – تهران: نبأ – 64 ص – پالتویی – 250 تومان، چاپ دوم 1379 ش.

متن و ترجمه زیرنویس دعای شریف ندبه با پیش درآمدی دل انگیز.

77- دعوی السفاره فی الغیبة الکبری

شیخ محمد سند – قم: محبّین – 214 ص – وزیری (گالینگور) – 2000 تومان – چاپ ال، 1425 ق.

فرق بین سحر و معجزه، معنی نیابت، نیابت در کلمات دانشمندان، نیابت فقیهان، منابع شریعت، احوال نایبان چهارگانه، مدعیان بابّیت، فرقه های منحرف تاریخ بابیّت در ایران و خروج دجال و برخی نشانه های ظهور از جمله مباحث این کتاب است.

78- دفتر خاطرات من با امام زمانم

بهرام افشار آزاد – تهران: رایحه – 12 ص – خشتی – 350 تومان – چاپ پنجم، 1382 ش.

در این کتاب تبلیغی، خواننده اطلاعات خود را درباره ی حضرت مهدی در قالب سرگرمی به صورت نقطه چین و خانه های خالی جدول جای می دهد.

79- دل پروانه تنگ است

حمید هنرجو. تهران: مهام- 24 ص – 350 تومان – خشتی – چاپ اول 1380 ش.

مجموعه ی سروده های شاعر برای کودکان و نوجوانان درباره ی امام عصر است و کاربرد تبلیغی دارد.

80- دل سیاه انار

سعید آل رسول – تهران: رائحه – 32 ص – وزیری – 300 تومان، چاپ اول 1381 ش.

بازآفریده ی حکایت توطئه وزیر بحرین با یک انار نسبت به شیعیان آن دیار و توسل و شرفیابی محمد بن عیسی به محضر امام زمان علیه السلام و رسوایی آن وزیر است.

81- راز دل با امام

دکتر احمد قندی – تهران: دیار – 40 ص – رقعی – 300 تومان – چاپ چهارم، 1383 ش.

این اثر تبلیغی دومین قسمت از مجموعه ی «چگونه با امام زمان علیه السلام ارتباط برقرار کنیم» است. نویسنده سفرنامه ی خود به شهرهای نجف، کربلا، کوفه و سامرا را با نثری ساده و روان نگاشته و به مخاطبان تذکر داده است که در حرم های مقدس برای سلامت و فرج امام عصر علیه السلام دعا کنند.

82- دلیل آفتاب

محمدحسین رحیمیان – قم: دلیل ما – 208 ص – رقعی – 950 تومان، چاپ اول 1381 ش.

تحقیقی کوتاه درباره ارتباط متقابل حضرت زهرا علیها السلام و فرزندش حضرت مهدی علیه السلام.

83- راز طول عمر امام زمان علیه السلام

علی اکبر مهدی پور – قم: طاووس بهشت، 109 ص – رقعی، 305 تومان، چ سوم، 1378 ش.

در این اثر آموزشی طول عمر امام زمان علیه السلام از دیدگاه قرآن، ادیان، پیشوایان، زیست شناسان، محققان، مؤلفان، متخصصان و دیگر دست اندرکاران مراکز علمی و تحقیق بررسی شده است.

84- راه مهدی (عج)

سیدرضا صدر به اهتمام سیدباقر خسرو شاهی – قم: دفتر تبلیغات اسلامی – 272 ص – وزیری – 1350 تومان – چاپ دوم، 1381 ش.

نوشتاری درباره ی عدالت در حکومت جهانی حضرت، ویژگی های ایشان، طول عمر، بشارات و اشارات، سفیران چهارگانه، معجزات تشرفات با نگاهی نوین و نثری جذاب پاسخگوی نسل اندیشمند و پرسشگر.

85- راهنمای موضوعی مکیال المکارم

عبدالحسین طالعی – تهران: مکیال – 112 ص – وزیر – 550 تومان – چاپ اول، 1380 ش.

کتاب حاضر فهرستی کارآمد از موضوعات متنوع و تفصیلی فراوان ترجمه کتاب مکیال المکارم است که دانش پژوهان می توانند به مدد آن از مطالب کتاب بهره مند شوند.

86- راه وصال

سید محمدرضا حسینی مطلق – قم: نصایح – 232 ص – رقعی – 1100 تومان – چاپ هفتم، 1383 ش.

وظایف مؤمنان در زمان غیبت امام زمان علیه السلام را براساس مکیال المکارم و پیوند معنوی با ساحت قدس مهدوی (تکالیف الانام) و چند کتاب دیگر نوشته است که تعداد آن وظایف به نود و نه وظیفه می رسد.

87- روز آرزوها

حسین فتاحی سیدهاشم بحرانی – قم: بوستان کتاب – 64 ص – خشتی (مصور)، 580 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

زندگینامه امام زمان علیه السلام از تولد تا غیبت صغری به طور مختصر می باشد.

88- روزنه ای به خورشید

سیدهاشم بحرانی، ترجمه ی سیدحسن افتخارزاده. تهران: نیک معارف، 192 ص. وزیری، 850 تومان، چ سوم، 1381 ش.

ترجمه ی «تبصرة الولی فیمن رای القائم المهدی» است که در آن پنجاه و پنج مورد از دیدارهای اشخاص مختلف با امام عصر علیه السلام گزارش شده است.

89- روزگار رهایی

کامل سلیمان، ترجمه ی علی اکبر مهدی پور. تهران: آفاق، 1336 ص (2 جلد) وزیری (گالینگور)، 9000 تومان، چاپ چهارم، 1381 ش.

دایرة المعارفی بدیع و مستند در ارائه فرهنگ مهدویت و معرفی زندگانی رهایی بخش جهان با شرح گسترده ای بر رخدادهای آخرالزمان.

90- روزی که باران می بارید

محمدیه کیانی – قم: بوستان کتاب – 16 ص – خشتی – 300 تومان – چاپ اول، 1381 ش.

تبلیغ نام امام زمان علیه السلام در قالب یک داستان است.

91- رهایی بخش

مسعود شریعت پناهی – تهران: آفاق – 96 ص – رقعی – 550 تومان – چاپ پنجم، 1382 ش.

آشنایی با حضرت مهدی علیه السلام از دیدگاه رهبری اجتماعی و نقش آفرینی آن امام همام در عرصه ی حیات جامعه با نثری مستحکم و مستند.

92- رهبری بر فراز قرون

سیدمحمد باقر صدر – ترجمه ی مصطفی شفیعی – تهران: موعود – 120 ص – رقعی – 600 تومان – چاپ اول، 1379 ش.

ترجمه ای از کتاب «بحوث حول المهدی» است که با شیوه ی عقلانی و علمی به هشت پرسش درباره ی امام زمان علیه السلام و قیام جهانی ایشان پاسخ گفته است.

93- زنده ی روزگاران

حسین فریدونی. تهران: افاق، 168 ص، رقعی، 900 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

بررسی و تحلیل علمی زیست طولانی و پاسخ به سؤالات منکرین این امر و ارائه ی دیدگاه ادیان و مذاهب، در موضوع دیرزیستی.

94- زیارت آل یس

ترجمه و تحقیق علی اکبر تلافی – تهران: ریحان – 24 ص – جیبی (شمیز) – 140 تومان – چاپ اول، 1380 ش.

لزوم وجود حجت در زمین و فائده ی ایشان در دوران غیبت و وظیفه ی ارادت ورزی ما نسبت به آن بزرگ و ترجمه ی زیارت آل یس و مدارک آن، محتویات کتاب حاضر است.

95- زیارت ناحیه مقدسه

ترجمه ی حسین استاد ولی، تهران: منیر، 72 ص، رقعی، 495 تومان، چاپ چهارم، 1383 ش.

متنی بلند و حماسی و نثری ادیبانه در قالب زیارت سیدالشهدا علیه السلام که از ناحیه ی امام عصر علیه السلام شرف صدور یافته است.

96- زیارة الناحیة المقدسة

ZIYARAT NAHIYA AL-MUQADDASA

وحید مجد – تهران: نبأ – 119 ص – رقعی – 1000 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

97- زیباترین دیدنی

فریبا کلهر – تهران: قم: بوستان کتاب – 16 ص – خشتی – 300 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

ترسیمی از فرهنگ کهن انتظار در فضاهای صادقانه ی کودکان.

98- سارا منتظر است

آذر صدیقی، نقاشی گلریز اسلامیان. تهران: سروش – 16 ص – خشتی – 160 تومان – چاپ اول، 1377 ش.

جشن نیمه ی شعبان و نذر برای آن، موضوع این اثر عاطفی و احساسی است.

99- سرانجام صالحان

دکتر نادر فضلی – تهران: منیر- 292 ص – رقعی – 2100 تومان – چاپ دوم، 1383 ش.

نویسنده در این اثر موضوع انتظار و ظهور را در داستان حضرت موسی علیه السلام دنبال کرده و از آیات و روایت های شیعی بهره های فراوان برده است.

100- سلام، امام خوب ما

محسن خمسه ای- عباس صابریان. تهران: مهام – 12 ص – 350 تومان – رحلی – چاپ اول، 1380 ش.

مجموعه ی سرگرمی و رنگ آمیزی با موضوع تبلیغ نام حضرت مهدی علیه السلام است.

101- سلام بر پرچم افراشته

سیدمجتبی بحرینی – تهران: منیر – 235 ص – رقعی – 750 تومان – چاپ اول، 1377 ش.

شرح و تفسیر فرازهایی از زیارت آل یس است که هر یک با سلام آغاز شده است.

102- سلوک منتظران

سید محمد بنی هاشمی ، تهران: منیر، 344 ص، رقعی، 2600 تومان – چاپ دوم، 1383 ش.

مجموعه ای محققانه درباره ی وظایف منتظران است که با تکیه بر دیدگاه اهل بیت علیهم السلام بیان شده است.

103- سوار در برف

سیدجمال الدین حجازی. تهران: موعود. 94 ص – رقعی – 300 تومان – چاپ اول، 1378 ش.

مجموعه ای تبلیغی از داستان های تشرف به محضر امام عصر علیه السلام است که برای مخاطبان نوجوان نوشته شده است.

104- سوگند به نور شب تاب

سید مجتبی بحرینی – تهران: منیر – 140 ص – رقعی – 690 تومان چاپ دوم، 1381 ش.

شرحی گویاست بر دعای نیمه ی شعبان که به منزله زیارت حضرت صاحب الامر علیه السلام می باشد و جنبه ی آموزشی دارد.

105- سیمای مهدوّیت در قرآن

محمدجواد مولوی نیا. قم: مؤسسه انتشاراتی امام عصر(عج)، 200 ص، رقعی(شمیز). 790 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

در این کتاب 75 آیه از قرآن کریم که با مهدویت ارتباط دارد. با تکیه به بیان اهل البیت علیهم السلام مشخص شده است.

106- شرحی بر دعای ندبه

سیدمحی الدین علوی طالقانی – تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل – 360 ص، وزیری، 1500 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

شرحی است بر دعای ندبه که با استناد به روایت های شیعی فراهم آمده و پیشتر تحت عنوان «کشف العقده فی شرح دعاء الندبه» توسط نشر صدوق به چاپ رسید ه بود.

107- شمع و پروانه

جمعی از نویسندگان – قم: بوستان کتاب – 119 ص – نیم خشتی (مصوّر) – 950 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

مجموعه ی معارف، نکته های شیرین، شعر، سرگرمی و حکایت درباره ی امام زمان علیه السلام است.

108- شمیم آشنایی

سید محمد هادی صدرالحفاظی. قم: مولود کعبه، 224 صف رقعی (شمیز)، 950 تومان چاپ اول، 1380 ش.

تلخیص و گزیده ای از کتاب پر ارج «معرفت امام عصر علیه السلام» نگاشته ی دکتر سید محمد بنی هاشمی است. در پایان هر فصل از این کتاب سؤالاتی مطرح شده است که پاسخ دادن به آنها در فهم عمیق تر مطالب مؤثر خواهد بود.

ر.ک به معرفت امام عصر علیه السلام

109- شناخت امام زمان علیه السلام

سیدمحمود علوی. تهران: ابصار – 48 ص -220 تومان – جیبی – چاپ اول 1380 ش.

آشنایی با امام زمان علیه السلام و باورهای شیعه درباره ی آن حضرت به طور مختصر بیان شده است و کاربرد تبلیغی دارد.

110- شهر به شهر و کو به کو

سعید مقدس – تهران: مکیال – 88 ص – 750 تومان – رقعی – (مصور رنگی ) – چاپ اول، 1382 ش.

گذری روحانی به اماکن منتسب به امام عصر علیه السلام و یادآوری خاطرات و حوادث تاریخی مرتبط با امام عصر علیه السلام به همراه درددلی از سر محبت با آن حضرت.

111- شهریار صبح

رضا (بهزاد) فیروزمنش. تهران: رایحه، 160 ص رقعی (شمیز)، 450 تومان، چاپ اول، 1376 ش.

مجموعه ای از اشعار شاعران یاری گوی درباره ی امام زمان علیه السلام است.

112- شیوه های یاری قائم ال محمد علیه السلام

محمدباقر فقیه ایمانی – قم: عطر عترت، 192 ص، وزیر، 700 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

نویسنده راه های یاری و نصرت امام زمان علیه السلام را به طور مفصل و مستند بیان کرده است.

113- صبح امید

امیر افشار موحد، عباس صابریان. تهران: مهام – 12 ص – 350 تومان – رحلی – چاپ اول، 1380 ش.

دانستنی هایی درباره ی امام زمان علیه السلام در قالب سرگرمی و رنگ آمیزی است.

114- صبح امید

صدرالدین هاشمی دانا – تهران: مکیال – 168 ص- رقعی – 750 تومان – چاپ سوم، 1382 ش.

تلاش این کتاب بر آن است که نگرشی بر ابعاد گوناگون اعتقاد به مهدویت در یک روند مرتبط داشته باشد تا طرحی کشلی و به هم پیوسته از این باور راستین به دست دهد.

115- صحیفه مهدیه

سید مرتضی مجتهدی سیستانی ترجمه: محمد حسین رحیمیان – قم: دارالثقلین – 560 ص – وزیری (گالینگور) - 2000 تومان - چاپ چهارم، 1381 ش.

مجموعه مفصل نمازها و دعاها و توسلات و عریضه ها و استخاره ها و زیارت هایی است که درباره ی امام زمان علیه السلام صدور یافته است. منتخب این کتاب با ترجمه توسط نشر الماس به سال 1381 ش در قطع جیبی چاپ شده است. ترجمه ی اردوی این اثر تحت همین عنوان توسط عباس بک ایجنسی در شک لکنهو کشور هند به چاپ رسیده است.

116- طعم شیرین انتظار

رضا فیروز – تهران: داود – 23 ص – وزیری (شمیز) – 350 تومان – چاپ سوم، 1382 ش.

بازآفریده ی تشرف علی بن مهزیار اهوازی به محضر حضرت مهدی علیه السلام است.

117- طلوع خورشید

زهره مسجد جامعی. تهران: سیمای فرهنگ، 12 ص خشتی، 300 تومان، چ اول، 1378 ش.

این اثر نگاهی به زندگینامه ی حضرت مهدی علیه السلام است که با کمک تصویرهای رنگی چسباندنی و رنگ گردن نقاشی ها توجه خوانندگن را بیشتر جلب می کند.

118- فرائد فوائد الفکر فی الامام المهدی المنتظر

شیخ مرعی بن یوسف مقدسی حنبلی – قم: دارالکتاب الاسلامی، 412 ص ، وزیری (گالینگور)، چ اول، 1424 ق.

این کتاب در هفت باب با این موضوعات سامان داده شده است: 1- فی حقیقة ظهور المهدی علیه السلام 2- فی اسمه و صفته 3- فی علامات ظهوره 4- فی ذکر مبایعته بالخلافة 5- فیما یکون من الفتن قبل ظهوره و بعده 6- فی اجتماعه بعیسی 7- فی وفاته و قدر مدّته و محقق این کتاب در مقدمه ای فاضلانه به اشکالات اهل تسنن و تشیع در احادیث حضرت مهدی علیه السلام که در کتاب ها و اینترنت مطرح است پاسخ گفته است.

119- فصل ها، چشم به راه

عبدالحسین فخاری؛ نقاشی: سیدرضا غازی راد – تهران: زیتون – 24 ص – خشتنی – 500 تومان – چاپ نهم، 1381 ش.

قصه ی نمادین مادربزرگ برای نوه ی خردسالش گلی کوچولو از انتظار جاری در تمامی فصل های سال.

ترجمه ی فرانسوی این اثر تحت عنوان «Les saisons dans son attente» و ترجمه ی انگلیسی آن تحت عنوان «The seasons are eagerly waiting» و ترجمه ی عربی آن تحت عنوان «الفصول فی انتظار» توسط همین انتشارات به چاپ رسیده است.

120- فضائل المهدی علیه السلام

علی اکبر تلافی – تهران: نیک معارف – 64 ص – نیم جیبی – 120 تومان – چاپ چهاردهم، 1382 ش.

زندگانی مستند امام عصر علیه السلام، فضائل آن حضرت و برخی از حکمت های غیبت و وظایف ما نسبت به آن حضرت در این اثر کوچک آموزشی، تبلیغی آمده است.

121- کجاست ردّ پای تو؟

محمود پور وهّاب – قم: بوستان کتاب – 40 ص – نیم خشتی (مصور) – 380 تومان، چاپ اول، 1381 ش.

مجموعه شعر درباره امام زمان علیه السلام که از زبان شاعران گوناگون جمع آوری شده است.

112- گردی از رهگذر دوست

علی اصغر یونسیان (ملتجی) – قم: مسجد مقدس جمکران – 453 ص – رقعی – 1400 تومان، چاپ اول، 1380 ش.

مجموعه ای از سروده های شاعر درباره ی امام زمان علیه السلام است که پیشتر در سه کتاب شعر به نام های «زمزمه ی انتظار»، «نغمه ی انس» و «نجوای منتظران» به چاپ رسیده بود.

123 – گفتارهایی پیرامون امام زمان علیه السلام

دکتر سید حسن افتخارزاده – تهران: نیک معارف – 198 ص – وزیری (شمیز) – 1000 تومان، چاپ پنجم، 1382 ش.

مجموعه ای آموزشی، از گفتارهای نویسنده درباره ی آینده ی جهان، معنای غیبت، کمالات امام عصر علیه السلام، طول عمر از نظر علوم طبیعی، فلسفه و قرآن و ... می باشد که برای خوانندگان و اهل تحقیق است و ترجمه ی انگلیسی این اثر تحت عنوان «Discussons on IMAM-E-ZAMAN » توسط انتشارات نبأ به چاپ رسیده است.

124- گمگشته

نادر بلوچ نژاد – تهران: مهام – 48 ص – 250 تومان – رقعی – چاپ اول 1380 ش.

بازنویسی تشرف سید احمد رشتی و ملامحمد تقی مجلسی به محضر نورانی امام زمان علیه السلام است.

125- لحظه ها، اما سبز

حسن جلایر. تهران: آفاق، 144 ص، رقعی، 850 تومان، چ اول، 1382 ش.

مجموعه اشعاری است که درباره ی امام زمان علیه السلام سروده است.

126- لحظه به لحظه در انتظار ظهور امام عصر علیه السلام

Moment by Moment: Expecting the Advent of al – Qaim (PBUH)

وحید مجد – تهران: نبأ – 112 ص – رقعی – 600 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

127- ماه در آینه

مریم ضمانتی پور. تهران: موعود. 96 ص – رقعی – 500 تومان – چاپ اول، 1379 ش.

مجموعه ی شش داستان از عنایت های امام عصر علیه السلام به عالمان و شیعیان است که در جهت تبیغ نام آن حضرت نگاشته شده است.

128- ماه شب بارانی

محمد تقی اختیاری. تهران: مدرسه – 32 ص – وزیری – 250 تومان، چاپ سوم، 1381 ش.

در این اثر ماجرای تشرف شیخ آل رحیم به محضر پر نور امام عصر علیه السلام با قلمی روان و دل انگیز نگارش یافته است.

129- مثل خورشید پشت ابر

قاسم کریمی- تهران: مهام – 12 ص – رحلی (مصور رنگی) – 350 تومان، چ اول، 1381 ش.

مجموعه سرگرمی درباره حضرت مهدی علیه السلام است.

130- مثل قیامت

محمدتقی اختیاری. تهران: مدرسه – 32 ص – وزیری – 280 تومان ، چاپ اول، 1382 ش.

برداشتی آزاد از یک واقعه ی حقیقی و حکایت یاری امام عصر علیه السلام به دختربچه ای گمشده در ازدحام قیامت گونه ی مراسم حج است.

131- مجالس حضرت مهدی علیه السلام

محمدرضا باقی زاده اصفهانی ، قم: نورالاصفیاء 252 ص، رقعی (شمیز)، 1200 تومان، چاپ اول 1379 ش.

در این کتاب چهارده گفتار مرتبط با امام عصر علیه السلام از حضرات آیات حلبی خراسانی، نمازی شاهرودی و سید حسن میرجهانی قدس سرّهم آمده است.

132- محبوب عالم یا موعود امم

محب الاسلام موسوی – تهران: منیر – 272 ص – وزیری – 2000 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

مجموعه ی هفده سخنرانی درباره ی امام زمان علیه السلام است که از نوار کاست پیاده کرده اند.

133- مرجع مهدویت

پایگاه اطلاع رسانی سراسری اسلامی (پارسا) تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود علیه السلام – 664 ص – رحلی (گالینگور) – 10000 تومان – چاپ اول، 1382 ش.

فهرست و چکیده ی کتاب ها، مقاله ها و پایان نامه ها در موضوعات متنوع مهدوی به زبان های گوناگون است. این کتاب از دو بخش اصلی تشکیل شده است: در بخش اول که بخش عمده کتاب است کلیه ی آثاری که به طور مستقیم با مهدویت در ارتباط بوده به شکل موضوعی معرفی شده است. بخش دوم نیز شامل آثاری است که درباره ی موضوعات و معارف مهدوی و گرایش هایی که در پرتو این اندیشه ایجاد شده نگارش یافته است.

134- مشتاقی و مهجوری

سید محمد هادی گرامی – تهران: شبر – 64 ص – رقعی – 550 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

برداشتی آزاد از داستان تشرف شیخ حسن کاظمینی به خدمت حضرت ولی عصر علیه السلام.

135- المصلح العالمی

سید نذیر حسنی – قم: کوثر – 338 ص – وزیر (گالینگور) – تومان – چاپ دوم، 2004 م..

این کتاب در دوازده فصل سامان یافته که به شرح زیر عرضه شده است: 1- دیدگاه یهود و مسیحیت و فلاسفه درباره ی مهدویت، 2- دیدگاه قرآن، 3- شخصیت امام زمان علیه السلام، 4- نقش حضرت عسکری علیه السلام در باب مهدویت، 5- عوامل غیبت، 6- نقش نایبان چهارگانه، 7- ردّ بابیّه، 8- تأثیر شعر در گسترش عقیده به مهدویت 9- نشانه های ظهور، 10- اوضاع سیاسی در منطقه ی ظهور، 11- قوانین حکومت اسلامی در عصر طلایی ظهور، 12- پاسخ به شبهات.

136- المصلح العالمی من النظریة الی التطبیق

سید نذیر الحسنی – قم: کوثر – 338 ص – وزیری (گالینگور) – 2000 تومان – چاپ دوم، 2004 م.

137- معرفت امام عصر علیه السلام

دکتر سیدمحمد بنی هاشمی – تهران: نیک معارف – 336 ص – وزیری (شمیز) – 1350 تومان – چاپ دوم، 1379 ش.

نویسنده مطالب کتاب را در دو بخش اصلی سامان داده است: بخش اول: جایگاه ارزشی امامت در دیانت و شناخت امام زمان علیه السلام- بخش دوم: تنها راه حفظ دین در دوران غیبت کبری شناخت امام عصر علیه السلام و قبول ولایت ایشان است. این اثر جنبه ی آموزشی و تبلیغی دارد.

138- منظر انتظار

بابک و سیامک نیک طلب – تهران: زیتون – 120 ص – وزیری – 1000 تومان – چ اول، 1381 ش.

مجموعه اشعار برگزیده درباره امام زمان علیه السلام که توسط شاعران معاصر سروده شده و قابلیت مجلس آرایی و هم سخنی با محبوب را دارد.

139- موعود روزگاران

اصغر صادقی – تهران: آفاق – 80 ص – رقعی – 480 تومان – چاپ چهارم، 1382 ش.

چشم انداز آینده در کتاب خدا و دیدگاه پیامبر صلی الله علیه وآله و آشنایی و نجوایی با آن سفر کرده.

140- مکیال المکارم

سید محمد تقی موسوی اصفهانی، ترجمه ی سید مهدی حائری قزوینی – تهران: ایران نگین – 1230 ص – وزیری (گالینگور) – 5500 تومان – چاپ دوم، 1381 ش.

اثری بی نظیر درباره ی امام زمان علیه السلام است که در آن بیش از 1700 حدیث مورد تحقیق و استناد قرار گرفته و یکصد و ده دلیل بر لزوم دعا و نود فائده بر انجام دعا و هشتاد وظیفه برای شیعه نسبت به امام غائب ذکر شده است. فهرست اجمالی باب های هشتگانه کتاب عبارت است از: باب اول: لزوم شناسایی امام زمان علیه السلام. باب دوم: مهدی اسلام همان حضرت حجة بن الحسن است. باب سوم: برخی از حقوق آن حضرت بر شیعه، باب چهارم: دلائل ضرورت دعا بر امام عصر علیه السلام . باب پنجم: فوائد ناشی از دعا بر آن حضرت. باب ششم: اوقات و حالات و مکان های مناسب دعا. باب هفتم: آداب دعا و نمونه هایی از دعاهای توصیه شده. باب هشتم: تکالیف وظایف دیگر شیعه نسبت به امام زمان علیه السلام.

141- موعود غدیر

اصغر صادقی – تهران: آفاق – 88 ص – رقعی – 480 تومان – چاپ چهارم، 1381 ش.

آنچه درباره ی امام عصر علیه السلام از زبان مبارک حضرت رسول صلی الله علیه و آله در خطبه ی غدیر صادر شده در این اثر آموزشی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

142- مهدی در قرآن

رضا فیروز منش – تهران: رایحه، 48 ص، جیبی، 250 تومان، چ چهارم، 1382 ش.

گزیده ای کوتاه از آیات قرآن کریم که با تکیه بر روایات به حضرت مهدی علیه السلام و دوران ایشان تفسیر و تأویل شده است.

143- مهدی منتظر

محودجواد خراسانی، قم: نورالاصفیاء 528 ص، وزیری (شمیز)2000 تومان، چاپ دوازدهم 1382 ش.

این کتاب به عنوان جامع ترین تحقیق درباره موضوعات گوناگون مرتبط با امام عصر علیه السلام از ولادت و امامت، نشانه های ظهور و وقایع آن دوران می باشد.

144- مهدی منتظر

حسن طاهری پور همدانی . تهران: شبر، 80 ص. رقعی (شمیز)، 360 تومان، چاپ اول 1379 ش.

این کتاب ترجمه ی جزوه ی «عقیدة اهل السنة و الاثر فی المهدی المنتظر» نوشته شیخ عبدالمحسن العباد از دانشمندان اهل تسنن و استاد دانشگاه است. مؤلف مباحث ارزشمندی را در ده عنوان مطرح نموده است که از جله 26 نفر از صحابی پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم را نام می برد که احادیث مهدویت را نقل کرده اند و عده ای از دانشمندان اهل تسنن را نیز معرفی می کند که مدعی متواتر بودن آن احادیث هستند. مقدمه ی مترجم در باب فطری بودن امامت و مهدویت خواندنی و سودمند است. این کتاب را می توان به اهل تسنن هدیه داد.

145- مهدی منتظر

تحریریه ی مرکز فرهنگی انتشاراتی شبر – تهران: شبر – 31 ص – جیبی (شمیز) – 140 تومان – چاپ دوم، 1379 ش.

خلاصه ی ترجمه ی جزوه ی «عقیدة اهل السنة و الاثر فی المهدی المنتظر» اثر عبدالمحسن العباد است که تحت عنوان «مهدی منتظر نوشته ی حسن طاهرپور همدانی معرفی شد.»

146- مهربان تر از یوسف

دکتر نادر فضلی – تهران: منیر – 48 ص – رقعی – 395 تومان – چاپ سوم، 1383 ش.

نویسنده داستان های حضرت ابراهیم علیه السلام و جوانمردی هاشم جدّ پیامبر صلی الله علیه وآله و اصحاب کهف را با حضرت مهدی علیه السلام ارتباط می دهد و شباهت های آن حضرت را با افراد پیشگفته بیان می دارد. و در پی آن به نوشته هایش جنبه ی احساسی می دهد که کاربرد خوب تبلیغی دارد.

147- مهر بیکران

محمدحسن شاه آبادی. قم: مسجد مقدس جمکران، 134 ص، رقعی (شمیز)، 500 تومان، چاپ دوم، 1379 ش.

این کتاب نگاهی به رافت و مهربانی امام زمان علیه السلام است که براساس مجموعه ای از روایت های شیعی در سه فصل تنظیم شده است.

148- مهر محبوب

سید حسین حسینی – تهران: آفاق – 334 ص – وزیری (سلوفان)- 1850 تومان – چاپ سوم،

نویسنده در این اثر آموزشی، تبلیغی با استناد به آیات قرآن و روایات شیعی آثار و خواص مهرورزی به امام عصر علیه السلام را بیان می کند.

149- میثاق و سپیده

سعید مقدس – تهران: مکیال – 160 ص – رقعی – 850 تومان – چاپ اول،

دریافتی ادبی و شورانگیز از دعای شریف عهد است که با زبان ادبی و نثری شیوا بیان شده است.

150- میلاد نور

تهران: رایحه – رقعی – 70000 تومان .

مجموعه ای از 25 کتاب همراه با تابلوهای معرفی کتاب جهت برپایی نمایشگاه به مناسبت نیمه ی شعبان همراه با جزوه راهنما و CD.

151- ندبه های دلتنگی

رضا بابایی – تهران: موعود. 80 ص – رقعی (شمیز) – 450 تومان – چاپ اول، 1377 ش.

مجموعه ای تبلیغی از قطعات ادبی و اشعار در فراق امام عصر علیه السلام است.

152 – النجم الثاقب

میرزا حسین نوری طبرسی . قم : مسجد مقدس جمکران، 872 ص ، وزیری ( گالینگور) 3000 تومان ، چاپ پنجم، 1381 ش .

این اثر گرانسنگ در دوازده باب نوشته شده است که عبارت است از : ولادت امام زمان علیه السلام ، اسامی و القاب آن حضرت ، شمایل و برخی از خصایص امام زمان ، اختلاف مسلمانان درباره ی آن حضرت ، اثبات وجود آن حضرت ، اثبات امامت آن حضرت براساس معجزات وی ، کسانی که در غیبت کبرا حضرتش را دیده اند ، تکذیب مدعی رؤیت ، دستگیری امام زمان علیه السلام از درماندگان ، تکالیف مردم در عصر غیبت ، اوقات مخصوص امام عصر علیه السلام ، احتمال مخصوص برای ملاقات با آن حضرت

153- نشان صبح سپید

سیدمحمدرضا دین پرور – تهران: بنیاد نهج البلاغه – 96 ص – رقعی – 450 تومان – چاپ دوم، 1381 ش.

مجموعه ی متن و ترجمه ی 44 حدیث از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی امام زمان علیه السلام است که قطعات ادبی نیز به همراه دارد و برای آموزش و تبلیغ مفید می باشد.

154- نشانه های ظهور

سیدعلی اصغر سادات مدنی. تهران: منیر، 160 ص، رقعی، 640 تومان، چ پنجم، 1381 ش.

نویسنده در این اثر نشانه های حتمی ظهور را با استناد به روایت های شیعی مورد بررسی قرار داده و گفته است که نشانه های حتمی ظهور از پنج یا شش علامت بیشتر نیست که عبارت ند از: خروج سفیانی، صیحه ی آسمانی، کشتن نفس زکیّه، خسف بیداء، خروج یمانی و خروج حسنی.

155- نشانی از امام غایب

محمد مهدی رکنی. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی، 125 ص، رقعی (شمیز)، 330 تومان، چاپ چهارم، 1379ش.

بازنگری و تحلیل توقیعات و نامه های رسیده از امام عصر علیه السلام است. که کاربرد آموزشی دارد.

156- نوای ایمان در زیارت آل یاسین

ترجمه ی دفتر تحقیقات و انتشارات بدر – تهران: مکیال – 16 ص – رقعی (شمیز) -140 تومان – چاپ چهارم، 1382 ش.

متن و ترجمه ی روان زیارت آل یاسین به همراه مقدمه ای کوتاه ولی پربار پیرامون دعا بر تعجیل فرج حضرت ولی عصر علیه السلام.

157- نوای فراق

علی اصغر یونسیان (ملتجی) – تهران: آفاق – 536 ص – رقعی (گالینگور) – 2100 تومان – چاپ اول، 1376 ش.

این کتاب مجموعه ی تبلیغی دیگری از سرودهای ملتجی در باره ی امام عصر علیه السلام است.

158- نیرنگ یاقوت

سلمان غدیری – تهران: نیک معارف – 80 ص – 280 تومان – رقعی – چاپ اول 1377 ش.

مسئله ی زعامت و پیشوایی مسلمانان پس از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم با استناد به منابع معتبر اهل تسنن و در قالب داستان انار یاقوت وزیر و عنایت امام زمان علیه السلام به شیعیان در این اثر تبلیغی بیان شده است. از این اثر برای تهیه ی فیلمنامه و متن تئاتر می توان استفاده کرد.

159- وقتی بابا بیاید

فیروزه ی فیروزمنش - تهران: رایحه – 8 ص – پالتویی (شمیز) 500 تومان – چاپ اول، 1380 ش.

داستانی تمثیلی از انتظار برای کودکان.

160- وقتی ماه کامل شد

ماجده ی محمدی – تهران: ابصار – 64 ص – رقعی (مصوّر) – 500 تومان – چاپ اول، 1383 ش.

گفتگوی گل ها درباره ی برگزاری و اهمیت جشن میلاد امام عصر علیه السلام است.

161- یادمان امام مهدی علیه السلام

علی اکبر تلافی – تهران: رایحه – 206 ص – وزیری – 900 تومان – چاپ اول ، 1380 ش

برگزیده ای از مقالات، اشعار، قطعات ادبی، متن کارت، معرفی کتب و سؤالات مسابقه و متن کتیبه و حدیث و ... درباره ی امام عصر علیه اسلام است که مناسب استفاده تبلیغی و آموزشی در جشن ها و رسانه ای گروهی و... می باشد.

162- یاد محبوب

سید حسین حسینی – تهران: آفاق – در سه جلد 400 ص – رقعی- 2000 تومان (دوره)- چاپ دوم، 1381 ش.

90 پاسخ روشن و رسا به پرسش های جوانان و علاقمندان پیرامون امام عصر علیه اسلام و حکومت جهانی آینده به همراه معرفی منابع مطالعاتی در پایان هر پاسخ.

163- یک بهار و هزار شکوفه

رضا فیروز. تهران: رایحه – 8 ص – پالتویی – 50 تومان – چاپ اول ، 1380 ش.

گفتگویی عاطفی با حضرت ولی عصر علیه اسلام در قالب یک متن ادبی مناسب برای کودکان.

امام زمان مهدی (عجل الله فرجه) - قائم آل محمد - یا اباصالح المهدی - کنکور دانشگاه مهدی - مذهبی و معنوی - روانشناسی اسلامی - انتظار فرج و ظهور - فلسفه و عرفان لاهوتیان - سلام و صلوات - نماز قرآن سنت - عشق و محبت - فرهنگی اجتماعی - اخلاقی و سخنرانی - گل نرجس - حدیث حکایت روایت - کتاب علم فن آوری - شعر و شاعر - مقاله پیام نامه بیانیه - آموزشی تحقیقاتی - عدالت انسانیت مسلمانیت - مشاوره عمومی نظرات - زندگی و خانواده - شجاعت و شهامت - شهید و دفاع مقدس - ادب هنر طنز - نویسنده و داستان - مسئله پاسخ سوال جواب - اطلاعات و اخبار

پیام‌های مهدوی به زن مسلمان

چکیده امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آن گونه که از قرآن و روایات نبوی و اهل بیت علیهم السلام استفاده می‌شود دارای اهداف و آرمان‌های بسیار بلندی است که قرار است در عصر ظهور آنها را در سطح جهان پیاده نماید،آرمان هایی که فقط با امدادهای غیبی و به توسط مردی الهی هم‌چون او قابل پیاده شدن است. ولی این به آن معنا نیست که در عصر غیبت هیچ مرتبة از آن آرمان‌ها قابل پیاده شدن نیست، ما می‌توانیم در سطوح مختلف جامعه و در قشرهای مختلف جلوه هایی از آنها را با الگو گرفتن از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یارانش پیاده کنیم تا زمینه‌ساز ظهور او گردیم. یک قشر مهم از اقشار جامعه بانوان هستند که می‌توانند با الگو گرفتن از آرمان‌های بلند مهدوی، جامعه ای مهدوی در حد خود و در عصر غیبت پیاده کنند، و این با برداشت پیام هایی است که از فرهنگ مهدویت به دست می‌آید، موضوعی که ما در این مقاله در حدّ وسع و توان‌مان به آن می‌پردازیم. واژه‌های کلیدی: فرهنگ مهدوی، مهدویّت، پیام‌های مهدوی، زمینه‌سازی ظهور. مقدمه گاهی این سؤال در ذهن انسان، تداعی می‌شود که آیا بحث از مهدویت و فرهنگ مهدوی، صرفاً جنبة تاریخی دارد؛ یا می‌توان مباحث مهدویت را به روز کرده، و جنبة کاربردی به آن داد. باید اشاره کرد که می‌توان، در عصر پیش از ظهور، پرتویی از جامعة مهدوی را با اجرای درصدی از اهداف ظهور ایجاد کرد؛ چرا که رسیدن به اهداف عالی ظهور، تنها در هنگام ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ممکن است. این مطلب را با چند مقدمه می‌توان اثبات نمود: 1. زمینه سازی برای ظهور از آن‌جا که غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از ناحیة ما بوده[1]؛ ما نیز در ظهور او مؤثر خواهیم بود، و این امر تنها با به کار بردن اهداف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف – گرچه در سطح محدود ـ تحقق خواهد یافت. بنابراین در روایتی از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم آمده است: « قومی از مشرق زمین، خروج می‌کنند که زمینه‌ساز سلطنت و حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهند بود»[2] . این آماده سازی می‌تواند در زمینة فرهنگ و عقلانیت مردم باشد، که در صورت بالا رفتن سطح آن، زمینه برای ظهور حضرت، فراهم خواهد شد. از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود: « چون قائم ما، قیام کند؛ دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آنها را متمرکز ساخته و اخلاق را به کمال می‌رساند»[3] . از این حدیث استفاده می‌شود که کار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، تکمیل نقص عقول و اخلاق مردم است تا از معارف الهی بهره مند شوند. در نتیجه این مردم هستند که با تلاش خود و بالا بردن سطح علم، اخلاق و فرهنگ جامعه می‌توانند زمینه‌ساز ظهور کلی حضرت شوند تا به واسطة آن به کمال عقلانی نهایی برسند. 2. الگوگیری از حکومت مهدوی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، رهبر و الگوی کامل برای شیعیان است و لذا مردو زن وظیفه دارند تا در حد امکان، از اهداف بلند آن حضرت بهره برده و خود را به او نزدیک نمایند. بنابراین ما می‌توانیم با سرمشق قرار دادن اهداف عالی آن بزرگوار، جامعه‌ای مهدوی ـ هرچند محدود ـ ایجاد نماییم. 3. منتظران مصلح، خود صالح‌اند. کسانی که در انتظار مصلح جهانی به سر می‌برند، خود باید صالح باشند و این با پیاده کردن اهداف قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در جامعه ـ هر چند در سطح محدود ـ میسر می‌شود. وجود زنان در میان اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در رابطه با اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریفکه راجع به زنان است، دو روایت وجود دارد که در یکی از آنها اشاره به وجود سیزده زن در بین اصحاب حضرت دارد و در دیگری پنجاه زن. ممکن است که جمع بین دو دسته، این گونه باشد که مجموع اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از زنان، پنجاه نفر است که سیزده نفر آنها، کسانی هستند که رجعت کرده و از قبر، سر بر می‌آورند و در حکومت حضرت، سهیم خواهند بود. 1. مفضل بن عمر می‌گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می‌فرمود:« همراه قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف سیزده زن وجود دارد. عرض کردم، از آنها در چه کاری بهره می‌گیرد؟ فرمود: آنان مجروحان را مداوا کرده و از آنها پرستاری می‌کنند؛ همان‌گونه که زنان همراه رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم، چنین می‌کردند. عرض کردم: نام آنها را برای من بگو! حضرت فرمود: قنواء دختر رُشَید، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار بن یاسر، زبیده، ام خالد احمسیه، ام سعید حنفیه، وصبانه ما شطه و ام خالد جهنیه»[4]. 2. جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السلام نقل کرده است که فرمود: « به خدا سوگند! سیصد و بیشتر از ده نفر می‌آیند که در میان آنها، پنجاه نفر زن وجود دارد. آنان در مکه بدون وقت مقرر، اجتماع می‌کنند؛ دسته هایی همانند ابرهای پاییز، بعضی پشت سر بعضی دیگر. و این همان آیه‌ای است که خداوند فرمود: هر کجا باشید خداوند تمام شما را خواهد آورد؛ زیرا او بر هر چیزی قادر است.»[5] اگر چه این روایت را عیاشی، مرسلا نقل کرده است، ولی نعمانی و دیگران، آن را با چند طریق که برخی از آنها صحیح است نقل کرده اند[6].  پیام‌های مهدوی از آن‌جا که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، امام، رهبر و ولی هر زن و مرد مسلمان شیعی است؛ لذا عصر ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و رفتار آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌تواند، الگودهی برای زنان نیز باشد و آنان نیز می‌توانند با اجرای آن اهداف، جامعه‌ای مهدوی را در این عصر ـ که عصر غیبت است ـ پیاده نمایند. اینک به برخی از این پیام‌ها که از روایات استفاده می‌شود اشاره می‌کنیم:  1. شرکت در مسائل اجتماعی  هر گاه جامعه به حدی رسید که زنان و مردان به تکامل عقلانی و اخلاقی رسیدند؛ زنان نیز می‌توانند در مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه با حفظ شئونات اسلامی شرکت کنند و همانند مردها سهمی را ایفا نمایند. این معنا با جمع بین دو دسته روایات، به دست می‌آید:  الف: روایاتی که دلالت بر تکامل عقلانی و اخلاقی انسان‌ها در عصر ظهور دارد[7]. ب: روایاتی که دلالت بر وجود زنان در بین 313 نفر اصحاب حضرت دارد[8]. 2. مشارکت در انسجام اسلامی یکی از اهداف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ایجاد وفاق و انسجام اسلامی است. لذا در دعای ندبه می‌خوانیم: « کجاست آن کسی که گفتار را بر تقوا جمع می‌کند[9] ». زنان جامعة اسلامی نیز با الگو گرفتن از امام خود در حدّ توان خود می‌توانند در این هدف مهم در عصر غیبت سهیم باشند. 3. احیای سنت‌های فراموش شده زنان نیز می‌توانند، سنت‌های فراموش شده را احیا کنند؛ همان‌گونه که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌خوانیم: « ... او دستورات فراموش شدة قرآن و سنت را احیا می‌کند[10] ».  4. تعلیم قرآن زنان نیز می‌توانند همانند حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف معلم قرآن باشند؛ همان که دربارة حضرت آمده است: « ... آن گونه که قرآن نازل شده، به مردم می‌آموزد ...[11]». 5. تربیت افراد یکی از کارهایی که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بعد از ظهور، انجام می‌دهد، تکمیل اخلاقیات مردم است. بنابراین در روایتی که از امام باقر علیه السلام نقل شده است می‌خوانیم: « خداوند متعال، به واسطة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اخلاق مردم را کامل می‌کند[12] ». زنان نیز می‌توانند فرزندان خود و نیز خود را، با تعلیمات اخلاقی تربیت کرده و آنان را به کمال برسانند.  6. تلاش در جهت رفع گرفتاری‌های مردم  یکی از اسامی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف « غوث» است. در حدیثی می‌خوانیم: « مهدی در میان امت من، خروج می‌کند و خداوند او را به فریاد مردم می‌رساند[13] ». زنان نیز می‌توانند با اقتدا به الگوی خود، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فریاد رس گرفتاران، در حد امکان باشند. 7. اصلاح جامعه زنان نیز می‌توانند با الگوگیری از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در حد وسع خود، در اصلاح جامعه کوشا باشند؛ همان طور که درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است: « خداوند متعال، به واسطة او هر آن‌چه قبل از او فساد بوده، اصلاح خواهد کرد[14]».  8. اهل عمل بودن زنان برای تربیت اولاد و افراد جامعه باید خود اهل عمل باشند، و تنها به خیر و تقوا اشاره نمایند؛ همان گونه که سیرة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در دعوت به حق، این گونه است. لذا از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند: « ... او به تقوا اشاره کرده و خود عمل به هدایت می‌کند...[15] ».  9. ایجاد عشق، در عبادت افراد زنان باید همانند حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اولاد و افراد جامعه را عاشق عبادت کرده و کاری کنند که افراد تحت تربیت آنها عبادت را دوست دارند. از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل شده است که فرموند: « ... حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دل‌های بندگان را، عاشق عبادت می‌کند ...[16] ».  10. آزادی مردم از بندگی هوای نفس زنان باید سعی کنند تا افراد تحت تربیت خود را از بندگی هوای نفس برهانند؛ همان گونه که در مورد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌خوانیم: « ... خداوند به واسطة او، ذلت بردگی ( هوای نفس) را از گردن‌های شما، بر می‌دارد[17] ». 11. گسترش عدل زنان نیز با الگوگیری از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌توانند در گسترش عدل کوشا باشند؛ چنان که در روایات آمده است: « آگاه باشید! به خدا سوگند، به طور حتم، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عدالتش را داخل خانه‌های شما خواهد کرد؛ همان گونه که گرما و سرما داخل خانه‌های شما خواهد شد[18] ».  12. برپایی نماز زنان باید در حد توانایی خود، در برپایی نماز کوشا باشند؛ همان طور که از اهداف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، برپایی نماز است. از زیدبن علی، نقل شده است: « هنگامی که قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف، قیام کند، می‌فرماید:‌ای مردم! ما کسانی هستیم که خداوند در قرآن وعدة آنان را به شما داده است؛ آن جا که فرمود: کسانی که اگر ما در روی زمین به آنان امکانات دهیم نماز را به پا، می‌دارند...[19] ».  13. امر به معروف و نهی از منکر در روایتی دربارة اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از زنان و مردان آمده است: « آنان، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند[20] ». بنابراین اگر زنان جامعة اسلامی می‌خواهند در راه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب او باشند، باید این دو فریضه را احیا نمایند.  14. اهل تلاش بودن زنان باید از اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف الگو گرفته و اهل کوشش و تلاش باشند؛ همان گونه که از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم نقل شده است که دربارة اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: « خداوند برای او از دورترین کشورها به تعداد اهل بدر ( 313 نفر) جمع می‌کند، که همگی اهل کوشش و تلاش در راه اطاعت خدا هستند[21] ».  15. سعی در گسترش علم زنان نیز می‌توانند در گسترش علم در سطح جامعه در حد امکان، کوشا باشند، همان طور که از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم نقل شده که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: « ... خداوند عزوجل، به واسطة او زمین را بعد از تاریکی، پر از نور کرده و پس از ظلم، پر از عدل نموده و پس از جهل، پر از علم خواهد کرد[22] ».  16. تواضع و فروتنی نسبت به دیگران بانوان باید نسبت به هم نوعان دینی خود، متواضع باشند. همان طور که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: « در برابر مومنان، ذلیل و در مقابل کافران، عزیزند[23] ».  17. از تنهایی نهراسیدن هر گاه انسان، حق را یافت؛ گرچه پیروان آن کم است، نباید از تنهایی یا کمی افراد، به خود ترس راه دهد. دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌خوانیم: « حق با ماست، هر کس از ما کناره گیرد ما را به وحشت نمی‌اندازد[24] ».  18. همکاری با مصلحان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گرچه به تنهایی می‌تواند جهان را اداره کند، ولی اهداف عالی خود را با همکاری با مصلح بزرگ، حضرت مسیح، دنبال می‌کند. بنابراین در حدیثی از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم آمده است: « ... عیسی بن مریم، فرود می‌آید و پشت سر او نماز می‌گذارد...[25] ». و این عملکرد بسیار آموزنده‌ای است که بانوان ما نیز می‌توانند از آن درس گرفته و در این جهت به حضرت، اقتدا کنند. 19. صله رحم دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از امام علی علیه السلام نقل شده که از همه بیشتر صله رحم می‌کند؛ آن جا که فرمود: « او از همه بیشتر صله رحم خواهد کرد[26] ». زن مسلمان نیز با الگوگیری از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باید این سنت مهدوی، بلکه سنت همة امامان و انبیا را احیا کند. 20. اهل شب زنده داری دربارة اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از امام صادق علیه السلام نقل شده که اهل شب زنده داری هستند: « آنان مردانی هستند که شب را نمی‌خوابند، در نمازشان زمزمه‌ای چون زنبور دارند، شب‌ها در حال قیام بر روی پاهای خود می‌ایستند ...[27] ». از آن‌جا که در میان اصحاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف زن نیز وجود دارد، این صفت شامل آنها نیز می‌شود و پیام آن به زن مسلمان آن است که اگر می‌خواهیم در عصر غیبت از یاوران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشیم شب‌زنده داری را هرگز فراموش نکنیم. 21. امانت داری بانوان شیعه باید با الگوگیری از امام خود، امانت دار باشند؛ همان گونه که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است: « او نگه دار هر چیزی است که نزد او به امانت گذاشته شده است[28] ». زن مسلمان نیز باید با الگو قرار دادن امامان سعی خود را در شناخت خداوند به کار بسته و خداشناس حقیقی گردد. 22. خداشناس حقیقی اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که از آن جمله 50 زن هستند ـ همگی خداشناس و اهل توحیدند ـ دربارة آنها از امام علی علیه السلام نقل شده است: « ... و آنان کسانی هستند که خداشناس حقیقی بوده و اهل توحید می‌باشند[29] ». 23. استفاده از روزهای مهم بانوان با الگوگیری از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کارهای مهم را در روزهای مهم انجام دهند؛ همان طور که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌خوانیم که امام باقر علیه السلام فرمود: « گویا قائم را در روز عاشورا، روز شنبه، مشاهده می‌کنم که بین رکن و مقام ایستاده و در مقابل او کسی ندا می‌دهد: برای خدا بیعت کنید. در آن هنگام است که خداوند زمین را پر از عدل می‌کند؛ همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد[30] ». 24. اخلاص در عمل بانوان شیعی و پیروان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باید اهل اخلاص در عمل باشند؛ همان گونه که در بارة اصحاب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از امام جواد علیه السلام نقل شده که فرمودند: « ... چون برای حضرت، این تعداد از مخلصین فراهم شود؛ خداوند امر او را ظاهر خواهد نمود ...[31] ». 25. نترسیدن از ملامت افراد بانوان شیعی نباید از ملامت افراد ملامت گر، بهراسند. آنها باید در راه حقی که تشخیص داده‌اند، ثابت قدم باشند؛ همان گونه که دربارة امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است که فرمود: « ... در راه خدا از ملامت هیچ ملامت کننده‌ای نمی‌هراسد[32] ».  26. توجیه قبل از اقدام عملی از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود: «یقول القائم عجل الله تعالی فرجه الشریف لأصحابه: یا قوم! انّ اهل مکة لایریدوننی، و لکنّی مُرْسل الیهم لأحتجّ علیهم بما ینبغی لمثلی ان یحتجّ علیهم. فیدعو رجلاً من اصحابه فیقول له: امض الی اهل مکة فقل: یا اهل مکة! انا رسول فلان الیکم…»[33]؛ «قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف به اصحاب خود می‌گوید: ای قوم! همانا اهل مکه مرا نمی‌خواهند، ولی من کسی را به سوی آنان می‌فرستم تا بر آنها آن‌گونه که سزاوار من است احتجاج نماید. لذا یکی از اصحابش را می‌خواهد و به او می‌گوید: به سوی اهل مکه برو و بگو: ای اهل مکه! من فرستادة فلان (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) به سوی شمایم…». وظیفة زنان جامعة اسلامی نیز آن است که هنگام تربیت فرزندان خود یا دیگران، ابتدا آنها را توجیه کنند و در صورتی که توجیه آنان جواب نداد با ملاحظة مراحل دست به اقدام عملی بزنند. 27. مقابله با انحرافات از امام علی علیه السلام نقل شده که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: « در آخر زمان او خروج می‌کند و انحرافاتی که در حق پدید آمده اصلاح خواهد کرد…»[34]. زنان نیز در جامعة اسلامی باید به مولای خود اقتدا کرده و در حدّ توان خود در راستای این هدف گرچه در سطحی محدود کوشا باشند تا زمینه‌ساز ظهور گردند. 28. هتک حرمت افراد ممنوع از امام علی علیه السلام نقل شده که از جمله اموری که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر آن با اصحاب خود که از آن جمله بانوان هستند پیمان می‌بندد هتک حرمت نکردن افراد است، آن جا که می‌فرماید: «آنان بر اصولی با حضرت بیعت می‌کنند که از آن جمله این است که هتک حرمت فرد آبرومندی را نکنند و کسی را سبّ و دشنام ندهند و به منزلی هجوم نیاورند و کسی را به جز به حقّ نزنند…».[35] بانوان نیز باید مواظب رفتار و گفتار خود بوده و هتک حرمت شخص آبرومندی را ننمایند و بی جهت به کسی ناسزا نگویند و… . 29. نخوردن مال یتیم از امام علی علیه السلام نقل شده که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جمله پیمان هایی را که با کارگزارانش از جمله بانوان برای بیعت می‌بندد نخوردن مال یتیم است، آن جا که می‌فرماید: «… من با شما هستم در صورتی که مال یتیم را ]بی‌جهت[ نخورید…».[36] این وظیفه نیز می‌تواند برای یاوران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و پیروان او آموزندگی داشته و با پیروی از آن از اصحاب آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف در عصر غیبت باشند. 30. گواهی با علم از امام علی علیه السلام نقل شده که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جمله پیمان‌هایی را که با کارگزارانش از جمله بانوان برای بیعت می‌بندد گواهی ندادن بدون علم است، آن جا که می‌فرماید: «من با شما هستم در صورتی که … بر چیزهایی که به آن علم ندارید گواهی ندهید…».[37] همه از آن جمله بانوان اسلامی وظیفه دارند تا چیزی را که ندانسته و از آن اطلاعی ندارند گواهی ندهند. 31. دشنام دادن ممنوع از امام علی علیه السلام نقل شده که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جمله پیمان‌هایی را که با کارگزارانش از جمله بانوان برای بیعت می‌بندد دشمنان ندادن به مردم است، آن جا که می‌فرماید: «من با شما هستم در صورتی که … کسی را دشنام ندهید…».[38] بانوان مهدوی باید با الگو گرفتن از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مواظب زبان خود بوده و بی جهت کسی را دشنام نداده و ناسزا نگویند. 32. اطعام به مساکین از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل شده که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «گویا مهدی با دستان خود به مساکین کره می‌دهد».[39] و نیز نقل شده که فرمود: «نشانة مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، آن است که او بر کارگزاران خود سخت گرفته و با مال خود جود خواهد کرد و به مساکین رحم خواهد نمود».[40] بانوان اسلامی نیز می‌توانند با الگو گرفتن از سیرة مهدوی در حدّ توان خود به مساکین اطعام داده و حتی به مستمندان با دستان خود غذا دهند تا به جامعة خود رنگ و بوی مهدوی دهند. 33. آبادی معنوی جامعه از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل شده که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «… به قائم از شما زمین خود را به تسبیح و تحلیل و تقدیس و تکبیر و تمجیدم آباد خواهم کرد…».[41] از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود. زنان جامعه می‌توانند با تربیت معنوی فرزندان و اعضای خانوادة خود در تشکیل جامعه‌ای معنوی در حدّ و محدودیت خود سهیم باشند، گرچه حدّ کامل آن اختصاص به عصر ظهور دارد. 34. شرکت نهضت سوادآموزی از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل شده که دربارة عصر غیبت فرمود: «زود است که فتنه هایی پیدا شود به حدّی که انسان صبح هنگام مؤمن است ولی عصر هنگام کافر می‌شود مگر کسی که خداوند او را با علم زنده کرده است».[42] زنان جامعه نیز می‌توانند در راستای زنده کردن جامعه از راه سوادآموزی و فراگیری دانش و معرفت، سهم بسزایی داشته باشند. 35. خلف وعده ممنوع از پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم نقل شده که دربارة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «… اگر از دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد خداوند آن روز را طولانی می‌کند تا مردی از اهل بیتم مالک زمین گشته و کارهای مهم به دست او انجام گردد. او اسلام را ظاهر کرده و خلف وعده نمی‌کند…».[43] بانوان جامعة اسلامی باید با الگو گرفتن از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و آرمان‌های بلند او و در راستای زمینه سازی ظهور اهل وفای به عهد باشند تا از یاران حضرت در عصر ظهور باشند. 36. رفع اختلاف از بین شیعیان از امام حسین علیه السلام نقل شده که فرمود: «آن امری که انتظارش را می‌کشید تحقق نمی‌یابد تا این که شما از یکدیگر بیزاری جسته و در صورت یک‌دیگر آب دهان بیندازید و بر ضد هم‌دیگر گواهی داده و یک‌دیگر را لعن کنید». به حضرت عرض کردم: آیا در آن زمان خیری نیست؟ امام حسین علیه السلام فرمود: «تمام خیر در آن زمان است؛ چرا که قائم ما قیام کرده و تمام این امور را دفع خواهد کرد».[44] نتیجه انسان‌ها در سطوح مختلف جامعه می‌توانند با الگو گرفتن از سیرة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و کارگزاران او و عمل کردن به آرمان های بلند مهدوی جامعه ای با رنگ و بوی عصر ظهور در حدّ و توان خود ایجاد نماییم و از آن جا که زنان و بانوان یکی از ارکان مهم و اساسی جامعه‌اند، لذا می‌توانند در تحقق این جامعة مهدوی در عصر غیبت سهم بسزایی داشته باشند.       -------------------------------------------------------------------------------- [1]. خواجه نصیر الدین طوسی رحمه الله علیه می‌فرماید: « وجوده لطف و تصرفه لطف آخر و عدمه منا» ؛ وجود او لطف و تصرف او لطفی دیگر و نبود تصرف از ناحیة ماست. (کشف المراد، ص490- 491) [2]. « یخرج قوم من المشرق یوطئون للمهدی سلطانه» سنن ابن ماجه، ج2، ح 4088 و…  [3]. « اذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و اکمل به اخلاقهم» بحار الانوار، ج52، ص336، ح71.  [4]. «سمعت ابا عبد الله (ع) یقول: یکون مع القائم ثلاث عشر إمرأة. قلت: و ما یصنع بهن؟ قال: یداوین الجرحی و یقمن علی المرضی، کما کنّ مع رسول الله (ص). قلت: فسمهن لی! قال: القنواء بنت رشید، و ام ایمن، و حبابة الوالبیة، و سمیة ام عمار بن یاسر، و زبیدة، و ام خالد الأحمسیة، و ام سعید الحنفیة، و صبانة الماشطة و ام خالد الجهنیة» دلائل الامامة، ص259 و اثبات الهداة، ج3، ص575.  [5]. «یا جابر!… و یجئ والله ثلاثمائةو بضعة عشر رجلا فیهم خمسون امراة، یجتمعون بمکة علی غیر میعاد، قَزَعا کقزع الخریف یتبع بعضهم بعضا، و هی الآیة التی قال الله: این ما تکونوا یأت بکم الله جمیعا ان الله علی کل شیئ قدیر» تفسیر عیاشی، ج1، ص65.  [6]. الاختصاص، ص255؛ الارشاد، ص359؛ غیبت طوسی، ص269؛ اعلام الوری، ص427؛ الخرائج، ج3، ص1156؛ عقد الدرر، ص49؛ اثبات الهداة، ج3، ص548 و بحار الانوار، ج51، ص56 و ج52، ص212.  [7]. بحار الانوار، ج52، ص 336، ح71. [8]. تفسیر عیاشی، ج1، ص65. [9]. «این جامع الکلمة علی التقوی» مفاتیح الجنان، دعای ندبه. [10]. «… و یحیی میت الکتاب و السنة» نهج البلاغه، خطبه 138.  [11]. «… یعلمون الناس القرآن کما انزل… » بحار الانوار، ج52، ص 362، ح139.  [12]. «… و اکمل به اخلاقهم » بحار الانوار، ج52، ص336، ح71. [13]. «یخرج المهدی (عج) فی امتی، یبعثه الله غیاثا للناس» کشف الغمه، ج2، ص470.  [14]. «یصلح الله تعالی به کل ما افسد قبله»  البرهان، متقی هندی، ص132.  [15]. «… یشیر بالتقی و یعمل بالهدی… » بحار الانوار، ج52، ص269، ح158.  [16]. «… یملأ قلوب العباد عبادة… » بحار الانوار، ج51، ص74، ح24.  [17]. «… به یخرج ذل الرق من اعناقکم» بحار الانوار، ج51، ص75، ح29. [18]. «أما والله! لیدخلن عدله جوف بیوتهم کما یدخل الحر و البرد» بحار الانوار، ج52، ص362، ح131. [19]. «اذا قام القائم من آل محمد یقول: ایها الناس! نحن الذین وعدکم الله فی کتابه : الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاة…» بحار الانوار، ج52، ص373، ح166.  [20]. «و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر» منتخب الأثر، ص581، ح4 [21]. «یجمع الله له من اقاصی البلاد علی عدة اهل بدر، کدّادون، مجدون فی طاعته» بحار الانوار، ج52، ص310 [22]. «… یملأ الله عزوجل به الارض نورا بعد ظلمتها و عدلا بعد جورها و علما بعد جهلها»  اکمال الدین، ص260.  [23]. «اذلة علی المومنین، اعزة علی الکافرین» نعمانی، غیبت، ص316، باب 21، ح12. [24]. «الحق معنا، فلن یوحشنا من قعد عنا» بحار الانوار، ج53، ص178، ح9. [25]. «… فینزل عیسی بن مریم فیصلی خلفه… » فرائد السمطین، ج2، ص312.  [26]. «… و اوصلکم رحما» نعمانی، غیبت، ص212، باب 13، ح1. [27]. «… رجال لا ینامون اللیل، لهم دوی فی صلاتهم کدوی النحل یبیتون قیاما علی اطرافهم… » بحار الانوار، ج52، ص308. [28]. « الحافظ لما استودع» بحار الانوار، ج52، ص 269، 158. [29]. «… و هم الذین و حدوا الله حق توحیده…» بشارة الاسلام، ص259. [30]. «کانی بالقائم یوم عاشوراء یوم السبت قائما بین الرکن و المقام ینادی البیعة لله، فیملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا» طوسی، غیبت، ص453، ح459.  [31]. «… فاذا اجتمعت له هذه العدة من اهل الاخلاص اظهر الله امره…» کمال الدین، ج2، ص377.  [32]. «… ولایأخذه فی الله لومة لائم» بحار الانوار، ج52، ص354، ح114.  [33]. بحارالانوار، ج52، ص307، باب26، ح81. [34]. «یخرج فی آخرالزمان، یقیم اعوجاج الحق…» بحارالانوار، ج42، ص215، ح16. [35]. «یبایعون علی الاّ… یهتکوا حریماً محرماً و لایسبّوا مسلماً و لایهجموا منزلاً و لایضربوا احداً الاّ بالحق…» منتخب الأثر، ص183، باب3، ح5. [36]. «… انا معکم علی ان … لاتأکلوا مال الیتیم…» منتخب الأثر، ص154. [37]. «… انا معکم علی ان … لاتشهدوا بغیر ماتعلمون…» منتخب الأثر، ص154. [38]. «… انا معکم علی ان … لاتشتمون…» منتخب الأثر، ص154. [39]. «المهدیّ کانّما یُلْعِق المساکین الزُّبْد» منتخب الأثر، ص36، عقد الدرر، ص36. [40]. «علامة المهدی: ان یکون شدیداً علی العمّال، جواداً بالمال، رحیماً بالمساکین» مصنف ابن ابی شیبة، ج15، ص199، ح19498. [41]. «… و بالقائم منکم أعمر أرض بتسبیحی و تهلیلی و تقدیسی و تکبیری و تمجیدی…» بحارالانوار، ج18، ص341، ح49، امالی صدوق، ص504، مجلس92، ح4. [42]. ستکون فِتَن؛ صبح الرجل فیها مؤمناً و یمسی کافراً، الاّ من احیاه الله بالعلم» المعجم الکبیر، طبرانی، ج8، ص278، ح7910. [43]. «… لو لم یبق من الدنیا الا یوم واحد لطول الله ذلک الیوم حتی یملک رجل من اهل بیتی تجری الملاحم علی یدیه، و یظهر الاسلام، لایخلف وعده…» بحارالانوار، ج51، ص83، ح28، عقدالدرر، ص62. [44]. «لایکون الأمر الذی تنتظرونه حتی یبرأ بعضکم من بعض و یتفل بعضکم فی وجوه بعض، و یشهد بعضکم علی بعض بالکفر و یلعن بعضکم بعضاً.فقلت له: ما فی ذلک الزمان من خیر؟ فقال الحسین علیه السلام: الخیر کلّه فی ذلک الزمان، یقوم قائمنا و یدفع ذلک کله» غیبت، نعمانی، ص206.

امام زمان مهدی (عجل الله فرجه) - قائم آل محمد - یا اباصالح المهدی - کنکور دانشگاه مهدی - مذهبی و معنوی - روانشناسی اسلامی - انتظار فرج و ظهور - فلسفه و عرفان لاهوتیان - سلام و صلوات - نماز قرآن سنت - فرهنگی اجتماعی - عشق و محبت - حدیث حکایت روایت - اخلاقی و سخنرانی - کتاب علم فن آوری - آموزشی تحقیقاتی - عدالت انسانیت مسلمانیت - مشاوره عمومی نظرات - زندگی و خانواده - مسئله پاسخ سوال جواب

محمدبن‌ ابراهیم‌ بن‌ یحیی‌ شیرازی‌ قوامی، معروف‌ به‌ صدرالمتألهین‌ و ملاصدرا بزرگ‌ترین‌ فیلسوفی‌ است‌ که‌ در سده‌ یازدهم‌ هجری‌ به‌ عرصه‌ رسید و فلسفه‌ اشراق‌ را به‌ نهایت‌ اوج‌ و رفعت‌ خود رسانید؛ در حالی‌ که‌ فلسفه‌ مشائی‌ و رواقی‌ را مورد انتقاد قرار داد.

‌با وجود عظمت‌ و شهرت‌ عظیم‌ «صدرا» حیات‌ و وضع‌ زندگی‌ او نقاط‌ تاریک‌ زیاد دارد و بیشتر مترجمان‌ او از تفاصیل‌ حیات‌ و سال‌ ولادت‌ و دیگر خصوصیات‌ زندگانی‌ او چیزی‌ ننوشته‌اند.

نهایت‌ آنچه‌ ما از حیات‌ او می‌دانیم‌ این‌ است‌ که‌ او در شهر شیراز از مادر زاده‌ و گفته‌اند که: پدرش‌ ابراهیم‌بن‌ یحیی‌ قوامی‌ یکی‌ از وزیران‌ این‌ عصر بوده‌ است‌ ولیکن‌ نام‌ آن‌ دولت‌ که‌ پدر فیلسوف‌ ما وزارت‌ آن‌ را داشته‌ است، معلوم‌ نیست، اما تقریباً‌ یقین‌ داریم‌ که‌ آن‌ دولت، دولت‌ صفویه‌ نیست. ( وفات‌ او به‌ سال‌ 1050 هجری‌ اتفاق‌ افتاد، در حالی‌ که‌ به‌ سفر هفتمین‌ خود به‌ حج‌ عزم‌ کرده‌ بود یا از سفر هفتم‌ باز می‌گشت).

‌صدرا، تنها فرزند پدر بود و پس‌ از نذر و نیازهای‌ به‌ وجود آمده‌ بود. از این‌ رو پدر او را به‌ کسب‌ دانش‌ واداشت. پس‌ از وفات‌ پدر، صدرا به‌ اصفهان‌ رفت‌ تا دانش‌ خود را تکمیل‌ کند و در این‌ شهر بود که‌ به‌ خدمت‌ شیخ‌بهائی‌ (در گذشته‌ 1031 ه".ق) رسید و علوم‌ منقول‌ را پیش‌ وی‌ آموخت. در زمان‌ بهائی‌ و پس‌ از وفات‌ او، صدرا به‌ خدمت‌ میرمحمد باقر معروف‌ به‌ میر داماد(در گذشته‌ 1041 ه".ق) رسید و از آثار او بر می‌آید که‌ نسبت‌ به‌ میرداماد احترام‌ و ارادتی‌ ویژه‌ داشته‌ و او را سید و سند و استاد خویش‌ می‌دانسته‌ است.

‌ ملاصدرای‌ تکفیر شده‌

بسیاری‌ از دانشوران‌ جهان، به‌ ویژه‌ ایران، تا زنده‌ بوده‌اند گرفتار مشتی‌ غوغا و بی‌سواد و جماعتی‌ قشری‌ و کوته‌نظر بوده‌اند ولیکن‌ پس‌ از مرگ‌ بهره‌ یافته‌اند و افکار تابناک‌ آنها آغاز ناز و جلوه‌گری‌ کرده‌ و توتیای‌ دیدگان‌ خاص‌ و عام‌ گشته‌ است؛ برای‌ او مجالس‌ بزرگداشت‌ و تجلیل‌ تشکیل‌ داده‌اند، شعرا و داستان‌ سرایان‌ در مدح‌ و ستایش‌ او داد سخن‌ داده‌اند و بر مرگ‌ او اسف‌ خورده‌اند و اشک‌ ریخته‌اند.

‌اگر امروز این‌ همه‌ بر سر فهم‌ افکار او سر و دست‌ می‌شکنند و او را مایه‌ تفاخر حکمت‌ شعاران‌ می‌دانند، در زمان‌ حیات‌ تکفیرش‌ کردند و او از ترس‌ توده‌ نادان‌ و خوف‌ جان‌ متواری‌ زیست. هیچ‌ بیانی‌ نیکوتر از آنچه‌ خود او در مقدمه‌ «اسفار» از این‌ اوضاع‌ کرده‌ و شرح‌ آن‌را گفته، رساتر و بهتر نیست. چه‌ بهتر که‌ گوش‌ بدو فرا دهیم:

«.. می‌خواستم‌ کتابی‌ بنویسم‌ که‌ شامل‌ مسائل‌ پراکنده‌ای‌ باشد که‌ در کتابهای‌ گذشتگان‌ یافته‌ بودم. این‌ مسائل‌ جامع‌ اقوال‌ مشائیان‌ و چکیده‌ اذواق‌ اشراقیان‌ و برخی‌ از اصول‌ رواقیان‌ بود.

«مطالبی‌ دریافته‌ بودم‌ که‌ در هیچ‌یک‌ از کتابهای‌ اهل‌ فن‌ و حکیمان‌ روزگاران‌ پیدا نمی‌شود و فوائدی‌ که‌ هیچ‌یک‌ از عالمان‌ در آن‌ سخن‌ نگفته‌اند. می‌خواستم‌ مسائلی‌ را در آن‌ بگنجانم‌ که‌ روزگار همانند آنها را به‌ خود ندیده‌ و دوران‌ افلاک‌ نظیر آن‌را مشاهده‌ نکرده‌ است! «لیکن‌ موانع‌ از نیل‌ به‌ مقصود مانع‌ می‌شد و دشمنی‌ روزگار با سدهای‌ استوار مرا از رسیدن‌ به‌ مراد باز می‌داشت».

«روزگار مرا از قیام‌ به‌ مقصود و رسیدن‌ به‌ هدف‌ مانع‌ آمده‌ و زمین‌ گیرم‌ کرده‌ بود؛ نمی‌توانستم‌ یافته‌های‌ خود را بیان‌ کنم؛ به‌ سبب‌ آنچه‌ می‌دیدم‌ از دشمنی‌ روزگار با پرورش‌ نادانان‌ و اراذل‌ و روشنی‌ آتش‌ نادانی‌ و گمراهی‌ و زشتی‌ حال‌ و بدی‌ رجال. حقیقت‌ این‌ است‌ که‌ زمانه‌ مرا به‌ جماعی‌ کند فهم‌ مبتلا کرده‌ است‌ که‌ چشمانشان‌ از دیدار اَنوار دانش‌ و اسرار آن‌ کور است‌ و دیدگانشان‌ همچون‌ شپرگان‌ از مشاهده‌ معارف‌ و تعمق‌ در آنها عاجز و ناتوان؛ اینان‌ تدبر در آیات‌ سبحانی‌ و تعمق‌ در حقایق‌ ربانی‌ را بدعت‌ می‌شمارند. نظر آنان‌ از ظواهر اجسام‌ برتر نمی‌رود، فکرشان‌ از این‌ هیکلهای‌ تاریک‌ و ظلمانی‌ ارتقأ نمی‌یابد. اینان‌ مردم‌ را با مخالفت‌ و عناد خود از حکمت‌ و عرفان، محروم‌ کرده‌اند و آنها را به‌ کلی‌ از راه‌ علم‌ و اعتقاد بر علوم‌ مقدسه‌ الهی‌ و اسرار شریف‌ ربانی‌ که‌ پیامبران‌ و اولیأ بدان‌ کنایه‌ کرده‌ و حکیمان‌ و عارفان‌ بدان‌ اشارت‌ فرموده‌اند، دور می‌دارند.»

«... جهل‌ و نادانی، ظاهر گشته‌ است‌ و علم‌ و حکمت‌ و شرف‌ آن‌ از میان‌ رفته‌ است؛ عرفان‌ و اهل‌ آن‌ خوار گشته‌ و خلق‌ از دانش‌ و معارف، منصرف‌ شده‌اند و با عناد و سرسختی‌ از تحصیل‌ و تعلمی‌ آن‌ ممانعت‌ می‌ورزند و طبایع‌ را از حکیمان‌ و فیلسوفان‌ نفرت‌ می‌دهند و عالمان‌ و عارفان‌ و برگزیدگان‌ پاک‌ را می‌رانند: کل‌ من‌ کان‌ فی‌ بحرالجهل‌ و الحمق‌ اولج‌ و عن‌ ضیأالمعقول‌ و المنقول‌ اخرج، کان‌ الی‌ اوج‌ القبول‌ و الاقبال‌ اوصل‌ و عند ارباب‌ الزمان‌ اعلم‌ و افضل... هر آن‌ کس‌ که‌ او در بحر جهالت‌ و حماقت‌ غوطه‌ورتر و از ضیأ معقول‌ و منقول‌ دورتر است، همو به‌ اوج‌ قول‌ و قله‌ اقبال‌ مردمان‌ نزدیک‌تر و در نزد بزرگان‌ زمانه‌ دانشمندتر و داناتر است...»

«صدرا» از آغاز تحصیل‌ تا زمان‌ پختگی‌ و نضج‌افکار اگر چه‌ احوال‌ گوناگون‌ و دگرگونیهای‌ مختلف‌ پیدا کرد، سه‌ مرحله‌ را گذرانید:

مرحله‌ شاگردی‌ و تحصیل‌

در این‌ مرحله‌ به‌ بررسی‌ اندیشه‌های‌ فیلسوفان‌ و متکلمان‌ و خواندن‌ کتابهای‌ مشائیان‌ و رواقیان‌ اشتغال‌ داشت‌ و در مقدمه‌ تفسیری‌ که‌ بر سورة‌الواقعه‌ نوشته‌ اشاره‌ به‌ این‌ دوره‌ کرده‌ گوید:

«پیش‌ از این‌ من‌ بیشتر به‌ بحث‌ و تکرار اشتغال‌ داشتم‌ و کتابهای‌ اهل‌ نظر و حکیمان‌ را مطالعه‌ می‌کردم‌ و گمان‌ می‌کردم‌ که‌ چیزی‌ فرا گرفته‌ام؛ ولیکن‌ وقتی‌ چشم‌ بصیرتم‌ باز شد و به‌ خود نگریستم، دریافتم‌ که‌ اگر چه‌ چیزهایی‌ از احوال‌ مبدأ و تنزیه‌ ذات‌ باری‌ از صفات‌ امکان‌ و حدثان‌ و معاد نفوس‌ انسان‌ فرا گرفته‌ام، این‌ همه‌ از علوم‌ حقیقی‌ نیست‌ و حقایق‌ عیان‌ جز با ذوق‌ و وجدان‌ دریافتنی‌ نیست.»

‌و از اینکه‌ اوایل‌ عمر را بیهوده‌ گذرانده‌ و چون‌ مسلک‌ بحث‌ و جدال‌ را برگزیده‌ پشیمانی‌ می‌خورد، چنان‌که‌ در مقدمه‌ اسفار می‌گوید:

«... من‌ از خدا آمرزش‌ می‌طلبم‌ به‌ سبب‌ آنچه‌ برخی‌ از عمر را به‌ پژوهش‌ اندیشه‌های‌ فیلسوفان‌ و مجادلان‌ به‌ سر آوردم‌ و چون‌ آنها، در تدقیق‌ و گستاخ‌ زبانی‌ و در تفنن‌ در بحث‌ بی‌پروا بودم... تا اینکه‌ به‌ روشنایی‌ ایمان‌ و یاری‌ خدای‌ منان‌ بر من‌ آشکار شد که‌ قیاس‌ آنها عقیم‌ و راهشان‌ غیرمستقیم‌ است، از این‌ رو، رشته‌ همه‌ کارها را به‌ دست‌ وی‌ سپردیم‌ و به‌ پیامبر بیم‌ دهنده‌ او.»

برخی‌ گویند که‌ صدرا در این‌ مرحله‌ از عمر رساله‌ «طرح‌ الکونین» را نوشت‌ و در آن‌ رأی‌ خود را در وحدت‌ وجود صریحاً‌ واضحاً‌ بیان‌ داشت‌ که‌ با مسلک‌ اهل‌ عرفان‌ مشابه‌ است.

مرحله‌ دوم، روزگار عزلت‌ و عبادت‌

در این‌ دوره‌ به‌ برخی‌ از جبال‌ قم‌ رفت‌ و مدت‌ درازی‌ در خلوت‌ و راز نیاز با معبود حکیم‌ به‌ سر برد. گروهی‌ گفته‌اند که‌ مدت‌ این‌ عزلت‌ و خلوت‌ 15 سال‌ است‌ ولیکن‌ مأخذ قول‌ خود را ذکر نکرده‌اند. در این‌ مرحله‌ بود، که‌ روح‌ تصوف‌ و ذوق‌ عرفان‌ در وجود او رسوخ‌ تمام‌ یافت‌ و او توانست‌ آنچه‌ از آرأ جدالی‌ و افکار مشائی‌ فراگرفته‌ پس‌ پشت‌ بیندازد و روحی‌ متواضع‌ و خلیق‌ و با کمال‌ پیدا کند. خود او در این‌ باره‌ می‌گوید:

«نَفسِ‌ خویش‌ را با اصول‌ مجاهده‌ مشغول‌ کردم‌ و دل‌ من‌ با کثرت‌ ریاضتهای‌ سخت‌ افروخته‌ گشت، تا انوار ملکوت‌ بر آن‌ سرازیر شد، پنهانیهای‌ جهان‌ برین‌ برای‌ من‌ روشن‌ گشت‌ و انوار احدیت‌ در دل‌ من‌ درخشیدن‌ گرفت‌ و الطاف‌ الهی‌ متواتر و پیاپی‌ گشت؛ بدانسان‌ که‌ بر اسراری‌ پی‌ بردم‌ و رموزی‌ بر من‌ کشف‌ شد که‌ با برهان‌ نتوانستی‌ شد. بلکه‌ آنچه‌ پیش‌ از این‌ برهان‌ فراگرفته‌ بودم‌ با فزونیهای‌ بیشتری‌ از راه‌ شهود و بالعیان‌ دیدم...»

مرحله‌ تألیف‌ و بیان‌ آرأ و افکار

بیشتر تألیفات‌ او به‌ طریق‌ اشراقی‌ و کشفی‌ است. نخستین‌ کتابی‌ که‌ در این‌ دوره‌ نوشت، کتاب‌ الاسفار الاربعه‌ است‌ و شاید که‌ به‌ تألیف‌ آن‌ در اواخر مرحله‌ دوم‌ آغاز کرده‌ باشد.

‌این‌ مراحل‌ سه‌گانه‌ ما را به‌ یاد مرحلی‌ می‌اندازد که‌ غزالی‌ نیز طی‌ کرد، این‌ دو تن‌ هر دو نخست‌ به‌ تحصیل‌ و فراگرفتن‌ آرأ فیلسوفان‌ و متکلمان‌ پرداختند و سپس‌ آرأ فیلسوفان‌ و نظریات‌ متکلمان‌ را بیهوده‌ و گمراه‌ کننده‌ یافتند و گفتند که: این‌ سخنان‌ سالک‌ را به‌ حقیقت‌ نمی‌رساند، از این‌ رو، آن‌ بحثها را ترک‌ گفتند و جدال‌ و پیکار و خصومتهای‌ عقیدتی‌ را کنار گذاشتند و سرانجام‌ به‌ فضای‌ عطر آگین‌ خیال‌انگیز تصوف‌ و فلسفه‌ اشراقی‌ دل‌ بستند و آرام‌ گرفتند.

ملاصدرا چگونه‌ تکفیر شد؟

روح‌ سودایی‌ و پژوهشگر فیلسوف‌ ما سرانجام‌ در تصوف‌ و اشراق‌ آرام‌ یافت، اما تصوف‌ و عرفان‌ با روح‌ سهل‌گیری‌ و تسامحی‌ که‌ دارد و با برخی‌ دعاوی‌ عجیب‌ و شگفت‌ آن، همواره‌ مورد نفرت‌ و انزجار اصحاب‌ ظاهر بوده‌ است. قهراً‌ این‌ نفرت‌ و انزجار در دوره‌ صفویان‌ که‌ دوران‌ اقتدار و فرمانروایی‌ مدعیان علم‌ و روزگار مذلت‌ و اختفأ حکیمان‌ و اندیشمندان‌ بوده‌ است‌ بیش‌ از پیش‌ افزودن‌ گردید؛ چنان‌که‌ هر جا صوفی‌ یا عارفی‌ سراغ‌ می‌گرفتند انواع‌ شکنجه‌ و زجر و تفتیش‌ او را عذاب‌ می‌کردند تا به‌ توبه‌ وادارش‌ کنند. دراین‌ راه‌ برخی‌‌ کار را به‌ جایی‌ رسانیدند که‌ لقب‌ «قاتل‌ صوفیان» گرفتند!

‌او نسبت‌ به‌ «محیی‌الدین‌ بن‌ عربی» (درگذشته‌ 638 ه".ق) ارادت‌ خاصی‌ داشت‌ و در آثار خویش‌ از جمله‌ «اسفار» و «المبدأ و المعاد» از او به‌ بزرگی‌ و تعظیم‌ و تکریم‌ زیاد یاد می‌کند و در برخی‌ موضع‌ از و به‌ «حکیم‌ عارف» و «شیخ‌ جلیل‌ مُحَقٍّق» تعبیر می‌کندو بسیار جاها به‌ اَفکار و آرایِ‌ او استناد می‌کند و برخی‌ از اقوال‌ او را چنان‌ معتبر می‌داند، که‌ پذیرفتن‌ و یادگرفتن‌ آن‌را واجب‌ می‌داند و در آرأ او احتمال‌ خطا نمی‌دهد. حاصل‌ آنکه‌ او را از اهل‌ کشف‌ و از پیشوایان‌ شهود و اشراق‌ می‌شمارد و از او دفاع‌ شدید می‌کند و نسبت‌ به‌ برخی‌ اقوال‌ او که‌ ضعف‌ یا انحراف‌ از سنت‌ دارد، محمل‌ می‌تراشد. این‌ دو امر و امور دیگر، سبب‌ شد که‌ معاصران‌ وی، او را بد دین‌ و کافر بدانند.

داستانی‌ هم‌ معروف‌ است‌ که:

در کربلا یکی‌ از مدعیان‌ دانش‌ هر روز پس‌ از نماز صبح‌ بزرگان‌ فلسفه را یکی‌ پس‌ از دیگری‌ لعن‌ می‌کرد و از آن‌ جمله‌ یکی‌ صدرالدین‌ شیرازی‌ بود، که‌ روزی‌ در مجاورت‌ او بود و آن‌ مدعی‌ او را نمی‌شناخت‌ و چون‌ از لعن‌ وی‌ فارغ‌ گشت، صدرا از سبب‌ لعن‌ خویش‌ پرسید. در جواب‌ گفت: که‌ این‌ مرد به‌ وحدت‌ واجب‌ الوجود معتقد است! صدرا گفت: لعنش‌ کن‌ که‌ او شایسته‌ لعن‌ توانست! او از شدت‌ نادانی‌ و تعصب‌ میان‌ اعتقاد به‌ وحدت‌ وجود و وحدت‌ واجب‌الوجود فرقی‌ نمی‌گذاشت.»

‌در مقابل‌ این‌ ایرادات‌ و تکفیرهای‌ ظاهرپرستان‌ صدرا هم‌ ساکت‌ نمی‌نشست، بلکه‌ بر آنها به‌ زبان‌ قلم‌ حمله‌ می‌کرد و آنها را ظاهری‌ و قشری‌ و بی‌خبر از علم‌ و حکمت‌ قلمداد می‌نمود. چنان‌که‌ صاحب‌ مستدرک‌ گوید:

«... صدرا در کتابهای‌ خویش‌ بر حاملان‌ ظاهر دین‌ و آنان‌ را به‌ جهل‌ نسبت‌ داده‌ و خارج‌ از زمره‌ دانشمندان‌ دانسته‌ است.» او در کتابها و رساله‌های‌ خود مانند «الواردات‌ القلبیة» (ص‌ 58) و در تفسیر خود بر شرح‌ «آیة‌الکرسی» (ص‌ 352) زمانی‌ که‌ از انقطاع‌ عذاب‌ بحث‌ می‌کند و در کتاب‌ «المبدأ و المعاد» (ص‌ 278) زمانی‌ که‌ از تحقیر و تهاون‌ (کسانی که فلا سفه را کافر می دانند)‌ نسبت‌ به‌ حکمت‌ و فلسفه‌ و اهل‌ آن‌ سخن‌ می‌گوید، آنها را به‌ انتقادی‌ تند و زننده‌ مورد عتاب‌ قرار می‌دهد و می‌گوید: «بی‌گمان‌ بیشتر آنها از جاهلان‌ هم‌ شوربخت‌ترند.»

‌او می‌خواست‌ مردم‌ را به‌ سوی‌ فلسفه‌ فرا خواند؛ فلسفه‌ای‌ که‌ جز وی‌ و تنی‌ چند آن‌را نمی‌فهمیدند. فلسفه‌ او از خیال‌ نیرومند و هوش‌ سرشارش‌ مایه‌ می‌گرفت‌ واز یافته‌های‌ صوفیان‌ که‌ مخصوص‌ خود آنها بود و در میان‌ دیگران‌ سرایت‌ نیافته‌ بود. از این‌ رو از آنچه‌ فقیهان‌ و عالمان‌ معاصرش‌ سود جستند او بی‌بهره‌ ماند، زیرا آنها در دلها و دیدگان‌ مردم‌ زندگی‌ می‌کردند و در عقول‌ و عواطف‌ آنها تأثیر به‌ سزایی‌ داشتند.

زمینه‌ آثار ملاصدرا

صدرا در فلسفه‌ و حکمت‌ اشراقی‌ کتابهای‌ کلانی‌ نوشته، که‌ همواره‌ - یعنی‌ از روزگار مؤ‌لف‌ - مورد توجه‌ طالبان‌ علم‌ و مشتاقان‌ فلسفه‌ قرار گرفته‌ است‌ و بیشتر آنها به‌ زیور چاپ‌ آراسته‌ شده‌ است. بیشتر کتابهای‌ او در موضوعات‌ زیر بحث‌ می‌کند:

اولاً‌ - آنچه‌ مربوط‌ به‌ شناخت‌ مبدأ نخستین‌ و صفات‌ و آثار اوست‌ که‌ در واقع‌ شامل‌ قسمت‌ اعظم‌ فلسفه‌ به‌ معنی‌ کامل‌ آن‌ است.

ثانیاً‌ - شناخت‌ راه‌ راست‌ و درجات‌ وصول‌ به‌ آن‌ - زیرا همه‌ راه‌ راست‌ را به‌ یک‌ اندازه‌ نمی‌شناسد و چگونگی‌ صعود به‌ حضرت‌ باری‌ تعالی‌ و علم‌ نفس‌ که‌ جزئی‌ از علم‌ طبیعی‌ است‌ و بحث‌ فیلسوف‌ ما در این‌ قسمت، بسیار عمیق‌ و پژوهشگرانه‌ است.

ثالثاً‌ - شناخت‌ معاد و روز رستاخیز و چگونگی‌ حضور در حضرت‌ حق‌ و ورود به‌ سرای‌ رحمت‌ وی.

رابعاً‌ - شناخت‌ برانگیختگان‌ و برگزیدگان‌ الهی، از برای‌ دعوت‌ خلق‌ و نجات‌ نفس، مانند پیامبران‌ و اوصیأ و اولیأ.

خامساً‌ - ذکر اقوال‌ و آرأ منکران‌ و بد دینان‌ و کشف‌ فضایح‌ و نابسامانی‌ کلمات‌ آنها و برخی‌ مسائل‌ دیگر.

‌ تألیفات‌ مهم‌ ملاصدرا

مهم‌ترین‌ آثار ملاصدرا (صدر المتألهین) به‌ قرار زیر است:

-1 الاسفار الاربعة، که‌ نخستین‌ بار در 926 صفحه‌ در تهران‌ در 4 جلد و قطع‌ بزرگ‌ به‌ سال‌ 1282 هجری‌ چاپ‌ شد. چون‌ به‌ زودی‌ این‌ کتاب‌ جای‌ خود را میان‌ دانشمندان‌ و حکمت‌دانان‌ باز کرد، فاضلان‌ و دانشمندان‌ به‌شرح‌ و تحشیه‌ آن‌ پرداختند، که‌ از آن‌ شرحها طهرانی‌ در کتاب‌ خود 9 شرح‌ و حاشیه‌ نفیس‌ و سودمند را نام‌ می‌برد. چاپ‌ دوم‌ این‌ کتاب‌ به‌ سال‌ 1378 هجری‌ قمری‌ در مطبعه‌های‌ جدید انجام‌ گرفت‌ و به‌ ترتیبی‌ نیکو چاپ‌ شد، که‌ در حاشیه‌ آن‌ شش‌ حاشیه‌ گنجانیده‌ شده‌ است

2- المبدأ و المعاد، که‌ مشتمل‌ بر 270 صفحه‌ متوسط‌ است‌ و در سال‌ 1314 ه".ق‌ چاپ‌ شده‌ است.

‌این‌ کتاب‌ در دو فن‌ است: -1 ربوبیات؛ -2 معاد بیان‌ آن‌ متوسط‌ است‌ و مؤ‌لف‌ روش‌ تحقیق‌ کتاب‌ «اسفار» را اینجا نیز از دست‌ نداده‌ و میان‌ دو مسلک‌ اهل‌ بحث‌ و اهل‌ عرفان‌ توفیق‌ داده‌ است. نسخه‌ای‌ خطی‌ از این‌ کتاب‌ به‌ رقم‌ (421) در کتابخانه‌ اهدایی‌ آقای‌ مشکوة‌ به‌ دانشگاه‌ وجود دارد.

3-الشواهد الربوبیة‌ فی‌ المناهج‌ السلوکیة، کتاب‌ نسبتاً‌ مختصری‌ است‌ به‌ روش‌ عرفانی، که‌ در سال‌ 1286 ه".ق‌ به‌ قطع‌ متوسط‌ در 246 صفحه‌ چاپ‌ شد. برخی‌ از محققان‌ گفته‌اند که‌ این‌ آخر کتاب‌ صدرا است‌ و مؤ‌لف‌ آن‌را برای‌ تدریس‌ جهت‌ مبتدیان‌ فلسفه‌ نوشته‌ بوده‌ است.

‌اخیراً‌ این‌ کتاب‌ را آقا سید جلال‌ آشتیانی‌ تصحیح‌ و با مقدمه‌ و برخی‌ حواشی‌ سودمند به‌ خرج‌ دانشگاه‌ مشهد چاپ‌ کرد.

4- اسرار الاَّیات‌ و انوار البینات، در شناخت‌ اسرار آیات‌ خدای‌ و صنعتها و حکمتهای‌ وی‌ بنا بر روش‌ عارفان. مؤ‌لف‌ در این‌ کتاب‌ آیات‌ قرآنی‌ را با بحثهای‌ خویش‌ تطبیق‌ کرده‌ است. این‌ کتاب‌ در سال‌ 1292 ه".ق‌ چاپ‌ شده‌ است.

5- مشاعر، به‌ روش‌ عرفانیان، که‌ در سال‌ 1315 ه".ق‌ بالقطع‌ کوچکی‌ در 108 صفحه‌ چاپ‌ شد. این‌ کتاب، دوباره‌ با برخی‌ حواشی‌ و تعلیقات‌ غلامحسین‌ آهنی‌ چاپ‌ شده‌ و سودمند است.

«شیخ‌ احمد زین‌الدین‌ احسائی» بر این‌ کتاب‌ رد نوشته‌ است.

6- الحکمة‌ العرشیة، که‌ آن‌را هم‌ به‌ روش‌ اهل‌ عرفان‌ نوشته‌ است، این‌ کتاب‌ به‌ همراه‌ «مشاعر» چاپ‌ شده‌ و احسائی‌ بر این‌ کتاب‌ نیز رد نوشته‌ است.

7- شرح‌ الهدایة‌الاثیریة، که‌ مؤ‌لف‌ در این‌ کتاب، با روش‌ مشائیان‌ و طریقه‌ اهل‌ بحث‌ پیش‌ رفته‌ و از مذهب‌ اصل‌ کتاب‌ که، «الهدایة‌الاثیریة» نام‌ دارد عدول‌ نکرده‌ است. اصل‌ کتاب‌ تألیفات‌ «اثیرالدین‌ مفضل‌ ابهری» (در گذشته‌ 663 ه".ق)است.

8- شرح‌ الهیات‌ الشفأ، که‌ در سال‌ 1303 ه".ق‌ به‌ قطع‌ بزرگ‌ با «الهیات‌ شفأ» در 264 صفحه‌ چاپ‌ شد و آن‌ ناتمام‌ است‌ و تا مقاله‌ ششم‌ رسیده‌ است.

9- رسالة‌الحدوث، این‌ رساله‌ بحث‌ مبسوط‌ و گسترده‌ای‌ است‌ در حدوث‌ عالم، که‌ در سال‌ 1302 هجری‌ به‌ قطع‌ متوسط‌ در 109 صفحه‌ چاپ‌ شده‌ است. مؤ‌لف‌ از این‌ کتاب‌ در «اسفار» - من‌ جمله‌ در (صفحه‌ 233، ج‌ 1) نقل‌ می‌کند. از این‌ رو باید پیش‌ از «اسفار» تألیف‌ شده‌ باشد.

10- رسالة‌ اتصاف‌ الماهیة‌ بالوجود، این‌ رساله‌ حدود 10 صفحه‌ دارد و در سال‌ 1302 ه".ق‌ چاپ‌ شد. مؤ‌لف‌ در این‌ کتاب‌ اصالت‌ وجود را اثبات‌ می‌کند و می‌گوید: وجود صورتی‌ در اعیان‌ است‌ و به‌ خودی‌ خود هستی‌ و قوام‌ دارد؛ ولیکن‌ ماهیت‌ به‌ سبب‌ و به‌ وجود او هستی‌ می‌یابد و به‌ خودی‌ خود چیزی‌ نیست، بلکه‌ از اعتبارات‌ وجود است‌ و به‌ قول‌ شیخ‌ شبستری:

وجود اندر کمال‌ خویش‌ ساریست‌/تعین‌ها امور اعتباریست‌

‌باید دانست‌ که‌ مسئله‌ اصالت‌ وجود یا ماهیت‌ از مسائل‌ مهم‌ و بارزی‌ است‌ که‌ معرکه‌ آرأ و افکار ناظران‌ باحثان‌ بوده‌ است. گروهی‌ از فلاسفه‌ به‌ اصالت‌ ماهیت‌ قائل‌ شده‌اند، مثل‌ شیخ‌ سهروردی‌ مقتول؛ گروهی‌ به‌ اصالت‌ وجود گراییده‌اند مانند فیلسوف‌ ما. اگر وجود را اصیل‌ دانسته‌اند ماهیت‌ را اعتبار گفته‌اند و اگر ماهیت‌ را اصیل‌ دانسته‌اند وجود را اعتباری‌ پنداشته‌اند. یک‌ گروه‌ سوم‌ نیز پیدا شده‌اند که‌ به‌ اتحاد وجود و ماهیت‌ قائل‌ شده‌اند. از این‌ جماعت‌ یکی‌ شیخ‌ هادی‌ بن‌ محمد امین‌ تهرانی‌ (در گذشته‌ 1321 ه".ق)معروف‌ است، که‌ رساله‌ای‌ به‌ نام‌ اتحاد الوجود و الماهیه‌ نوشته‌ و در آن‌ اصالت‌ هر یک‌ از وجود و ماهیت‌ را بدون‌ دیگری‌ باطل‌ دانسته‌ است.

11- رساله‌ سریان‌ الوجود، که‌ گمان‌ می‌رود همان‌ رساله‌ «طرح‌ الکونین» باشد، این‌ رساله‌ حدود 16 صفحه‌ دارد و زماناً‌ بر تألیف‌ اسفار مقدم‌ است. در زمان‌ نگارش‌ این‌ کتاب‌ صدرا به‌ اصالت‌ ماهیت‌ قائل‌ بوده‌ ولیکن‌ در «اسفار» از آن‌ عدول‌ کرده‌ چنان‌که‌ خود وی‌ گوید: «من‌ از قول‌ عارفان‌ در باب‌ اعتباری‌ بودن‌ وجود به‌ شدت‌ دفاع‌ می‌کردم‌ و ماهیات‌ را اصل‌ در تحقق‌ می‌دانستم، تا اینکه‌ خدا مرا هدایت‌ کرد و برای‌ من‌ کاملاً‌ واضح‌ و منکشف‌ شد که‌ قضیه‌ به‌ عکس‌ این‌ است.»

‌آنچه‌ صدرا در باب‌ وحدت‌ وجود در این‌ رساله‌ بیان‌ داشته‌ با آنچه‌ در اسفار بیان‌ کرده، یکی‌ نیست.

12- رسالة‌ فی‌ القضأ و القدر، که‌ حدود هفتاد و اند صفحه‌ دارد.

13-رسالة‌ اکسیر العارفین، در شناخت‌ حق‌ و یقین.

14-رسالة‌ حشرالعوالم، در 30 صفحه، این‌ کتاب‌ در حاشیه‌ «المبدأ و المعاد» چاپ‌ شده‌ است.

15- رساله‌ خلق‌ الاعمال، که‌ در حاشیه‌ کشف‌ الفواید علامه‌ حلی‌ چاپ‌ شده‌ است. این‌ رساله‌ را در آبان‌ ماه‌ 1340 خورشیدی‌ آقای‌ سید محمد علی‌ روضاتی‌ با گفتاری‌ از آقای‌ جلال‌ همایی‌ زیر عنوان‌ رساله‌ جبر و تفویض‌ در چاپخانه‌ حبل‌ المتین‌ اصفهان‌ در چهارده‌ صفحه‌ منتشر کرد.

16- رساله‌ بعض‌ المسائل‌ العویضة، در جواب‌ سؤ‌الاتی‌ که‌ «شمس‌الدین‌ محمد گیلانی‌ اصفهانی» (در گذشته‌ به‌ سال‌ 1097 ه".ق)یکی‌ از معاصران‌ و شاگردان‌ او، از وی‌ کرده‌ است.

17- رساله‌التصور و التصدیق، که‌ در سال‌ 1311 هجری‌ با «جوهر النضید» علامه‌ حلی‌ در منطق، چاپ‌ شد.

18- رسالة‌ فی‌ اتحاد العاقل‌ و المعقول، که‌ حدود 35 صفحه‌ دارد.

19-کسر الاصنام‌ الجاهلیة، در کفر بعضی‌ از جماعت‌ صوفیه. «صدرا» از این‌ رساله، در ضمن‌ کتابهای‌ دیگر نام‌ برده‌ است.

20- رسالة‌ فی‌ حل‌ الاشکالات‌ الفَلَکیه‌ فی‌ الارادة‌ الجزافیة، صدرا از این‌ کتاب‌ هم‌ در اَسفار (ج‌ 1/176) نام‌ می‌برد، ولیکن‌ حاجی‌ سبزواری‌ در حاشیه‌ آن‌ می‌گوید: «لم‌ نر تلک‌ الرسالة‌ = هرگز این‌ رساله‌ را ندیده‌ایم».

21- حاشیه‌ بر شرح‌ حکمة‌الاشراق، که‌ در سال‌ 1316 ه".ق‌ چاپ‌ شده‌ است.

22-رسالة‌ فی‌ الحرکة‌ الجوهریة.

23- رسالة‌ فی‌ الالواح‌ العمادیه.

24- رساله‌ای‌ در شرح‌ الرواشح‌ السماویة، تألیف‌ «میرداماد»؛ که‌ یکی‌ از مؤ‌لفات‌ مهم‌ «صدرا» مهارت‌ و تبحر وی‌ را در فن‌ حدیث‌ و درایت‌ و شناخت‌ اساتید مأثورات‌ مذهبی‌ نشان‌ می‌دهد. این‌ کتاب‌ حدود 500 صفحه‌ دارد و تمام‌ نشده‌ است. مؤ‌لف‌ تا حدیث‌ 499 شرح‌ کرده‌ و تا باب‌ أن‌ الائمه‌ و لاة‌امر الله‌ و خزنة‌ علمه‌ رسیده‌ است.

25-مفاتیح‌ الغیب، که‌ شرح‌ اصول‌ کافی‌ چاپ‌ شده‌ و حدود 200 برگ‌ بزرگ‌ دارد، مؤ‌لف‌ آن‌را به‌ منزله‌ مقدمه‌ تفسیر خود نوشته‌ است.

26- تفسیر القرآن‌ الکریم، که‌ شامل‌ است‌ بر تفسیر برخی‌ از سوره‌ها و آیات، که‌ تمام‌ نشده‌ است، گویا مراد مؤ‌لف‌ آن‌ بوده‌ است، که‌ تفسیر کاملی‌ بنویسد، ولی‌ اجل‌ مهلتش‌ نداده‌ است. این‌ کتاب‌ در سال‌ 1322 ه".ق‌ 616 صفحه‌ به‌ قطع‌ بزرگ‌ چاپ‌ شده‌ است.

کنکور دانشگاه مهدی - مذهبی و معنوی - روانشناسی اسلامی - فلسفه و عرفان لاهوتیان - نماز قرآن سنت - عشق و محبت - حدیث حکایت روایت - کتاب علم فن آوری - زندگی و خانواده - مشاوره عمومی نظرات - ادب هنر طنز

در روایت حدیث است که هر کس شیطان را با درخواست از خدا لعن کند یعنی لعنت خدا بر شیطان الرجیم رانده شده بگوید شیطان یک زخم به بدنش می افتد پس بیایید با لعن بر شیطان فلجش کنیم تا ... زیادی نخورد البته این شیطان قدرت زیاد دارد ولی لا اقل رخنه بزر گی در کارش می افتد.فلسفه و عرفان لاهوتیان - روانشناسی اسلامی - مسئله پاسخ سوال جواب - مشاوره عمومی نظرات

2 ـ امام باقر علیه السّلام : قنوت در هر نمازى (مشروع) است .

3 ـ قنوت در هر دو رکعت هست ،واجب باشد یا مستحب .

4 ـ امام صادق علیه السّلام : هر کس از روى بى میلى قنوت را ترک کند ، نمازى براى او نیست .

5 ـ صفوان جمّال: چند روز پشت سر امام صادق علیه السّلام نماز گزاردم . در همه نمازها قنوت مى خواند، هم آن هایى که بلند و هم نمازهایى که آهسته خوانده مى شود .

6 ـ امام صادق علیه السّلام : قنوت در نمازِ واجب، دعا و در وتر، استغفار است.

7 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : آن که قنوتش را در دنیا بیشتر طول دهد، در توقفگاه روز قیامت آسوده تر است .

8 ـ طول دادن قنوت در نماز، سختى هاى مرگ را کاهش مى دهد .

9 ـ هنگامى که ابوذر پرسید کدام نماز برتر است؟ فرمود: نمازى که قنوتش طولانى باشد .

10 ـ از معصومان روایت شده است: برترین نماز، آن است که قنوتش طولانى باشد.

11 ـ امام باقر علیه السّلام : همه قنوتها ، با صداى بلند خوانده مى شود .

12 ـ اسماعیل بن فضل: از امام صادق علیه السّلام درباره قنوت و آنچه در آن گفته مى شود، پرسیدم. حضرت فرمود: هر آنچه خداوند بر زبانت جارى کرد و براى آن چیز خاصى نمى دانم .

13 ـ امام صادق علیه السّلام : کافى است در قنوت بگویى: «خدایا ما را بیامرز و بر ما رحمت آور و به ما عافیت ده و از ما در دنیا و آخرت درگذر که تو بر هر کار توانایى» .

14 ـ ابو بکر بن ابى سمال: نماز صبح را پشت سر امام صادق علیه السّلام خواندم، هنگامى که در رکعت دوم، قرائتش را تمام کرد با صدایى نزدیک به بلندى صداى قرائتش گفت:« خدایا ما را بیامرز و بر ما رحمت آور و به ما عافیت ده و از ما در دنیا و آخرت درگذر که تو بر هر کار توانایى» .

15 ـ قاضى نعمان: دعاهاى گوناگونى براى قنوت نماز صبح، از اهل بیت ـ درودهاى خداوند بر ایشان باد ـ به ما رسیده است. این دعاها همگى زیبا هستند و از زیباترین آن ها این است که بگویى : خدایا ما از تو یارى مى جوییم و آمرزش مى خواهیم ونیکیهایت را سپاس مى گوییم و کفران نمى کنیم. برایت فروتنى مى کنیم و از آن که به تو کفر مى ورزد، دورى مى گزینیم. خدایا فقط تو را مى پرستیم و براى تو نماز مى گزاریم و سجده مى کنیم و به خدمت تو شتابانیم. به رحمتت امید داریم واز عذابت هراسانیم که بى گمان به کافران مى رسد. خدایا کافران ومنافقان ومنکران اولیایت ـ پیشوایان پاک خاندان پیامبرت ـ را عذاب کن و بر آنان کیفر و سختى و خشم و عذابت را فرو فرست. خدایا کافران اهل کتاب ومشرکان را مجازات کن. خدایا مردان و زنان مؤمن را بیامرز و میان آنان را اصلاح کن و با هم الفتشان ده و ایمان و حکمت را در دلهایشان بنشان و آن ها را بر دین پیامبرت ثابت بدار و در برابر دشمنان تو و خودشان یاریشان کن. خدایا مرا همراه با آنان که ره نمودى ره بنما و سرپرستیم را همچون آنان که سرپرستیشان را پذیرفتى بپذیر و در آنچه به من بخشیده اى برکت ده و در میان آنان که عافیت داده اى ، عافیتم بخش و از قضاى سوء خود ، حفظم کن که تو حکم مى رانى و بر تو حکمى نمى رود و آن که تو دوستش دارى ، خوار نمى شود و آن که تو دشمنش دارى سربلند نمى گردد. تو مبارک و بزرگى، جز تو خدایى نیست، از تو آمرزش مى خواهم و به تو باز مى گردم و نیکویى را از تو اى پروردگار من ، در دنیا و آخرت مى طلبم و از تو مى خواهم که با رحمتت ما را از عذاب جهنم حفظ کنى[1].

(1) در مصنف ابن ابى شیبه این دعا را به حضرت علىّ نسبت داده و آن را تا «عذابت به کافران مى رسد» نقل کرده

الف ـ اکتفا به صورت و ظاهر نماز:

تکیه کردن به صورت نماز و اعتماد به هیأت ظاهر آن، بدون معرفت عقلى و قلبى به اذکار و اوراد و روح و حقیقت نماز، یکى از عوامل مهم عدم تأثیر گذارى آن است. همانطور که قبلاً گفته شد مفهوم نماز و حقیقت آن، در ظاهرش خلاصه نمىشود بلکه نماز علاوه بر صورت و ظاهر داراى سیرت و باطن نیز هست یعنى حقیقت نماز بسى گستردهتر از تصور عدهاى است که آن را در حرکات ظاهرى محدود دانسته و به همان هیأت صورى تمسک و تشبث جستهاند، آثار نماز به حقیقت و روح آن پیوند و گره خورده است و براى دسترسى و وصول به آن فواید و آثار چارهاى جز نفوذ به باطن و قیام به حقیقت آن نیست و در واقع ذکر بودن نماز هم به همین معناست. امّا اینکه حقیقت و باطن نماز چیست؟ گفته شد که حضور قلب، فهم معناى اذکار، تعظیم در مقابل عظمت الهى و هیبت و عزت آن ذات ربوبى، رجاء و امیدوارى از او، اعتراف و اقرار به بىمقدارى و ناچیز بودن خویش از معانى باطنیه و مفاهیم کامله نماز است(1). چنانچه از امام رضا(علیه السلام) در این باب سئوال شد فرمودند: «علّت تشریع نماز این است که توجه و اقرار به ربوبیت پروردگار است و مبارزه با شرک و بت پرستى و قیام در پیشگاه خداوند در نهایت خضوع و نهایت تواضع و اعتراف به گناهان و تقاضاى بخشش از معاصى گذشته و تعظیم

بنابر این توقع دست یابى به همه آثار مفیده که موجب صفاى باطن و جلاى دل و دورى بنده از قاذورات و پلیدىهاى اخلاقى مىگردد با صرف انجام حرکات ظاهریه، انتظارى غیر منطقى و عقلى مىنماید چون اکتفا به ظاهر و غفلت از اینکه چه مىگوید و با که سخن مىگوید و چه مىخواهد و حمد و ثنائى که بر زبان مىآورد چه معنایى در بردارد چیزى از آثار نماز را بر نمىتابد. اینگونه نمازگزاران مصداق بارز کلام عتاب آلود خداوند مىباشند که فرمود: فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون. «اى واى بر نمازگزاران که دل از یاد خدا غافل دارند»(2).

و یا اینکه رسول گرامیش فرمود: هر کس که نداند و نفهمد که در نماز چه مىگوید نقصان کرده است.

پس آنچه که به نماز معنى مىبخشد حرکات ظاهریه آن نیست بلکه آن روح نماز است که فرد نمازگزار را تعالى و کمال مىبخشد. بارى اینکه نماز چون جمیع عبادات داراى قشر و صورت و لب و حقیقتى است.

«مادام که انسان صورت انسان و انسان صورى است نماز او نیز صورى و صورت نماز است و فایده آن نماز، صحّت و اجزاء صورى فقهى است در صورتى که قیام به جمیع اجزاء و شرایط آن کند. ولى مقبول در گاه و پسند خاطر نیست. و اگر از مرتبه ظاهر به باطن و از صورت به معنى پى برد نماز او حقیقت پیدا مىکند پس بر مؤمن به حق و حقیقت و سالک الى الله به قدم معرفت لازم است که خود را براى این سفر معنوى و معراج ایمانى مهیا کند و عوائق و موانع سیر و سفر را از خود دور سازد»(1).

ب ـ عدم اخلاص و حضور قلب:

یکى دیگر از عواملى که موجب مىشود تا نماز تأثیرى در حیات نمازگزار نگذارد و او را در قوس صعود سیر ندهد فقدان خلوص و نبود حضور قلب و خشوع باطن است.

اینکه نماز را «ذکر الله» نامیدهاند شاید وجهش این باشد که ذکر الله یعنى استحضار یاد خدا در دل که ملازم کمال و سعادت دو سرا و مفتاح فلاح است. ملاک و میزان هر عملى در خلوص و حضور است و با توجه به همین نکته است که امام العارفین و سید السالکین على(علیه السلام) فرمودهاند:

«همانا دو نفر از امت من به نماز مىایستند و رکوع و سجودشان یکى است و حال آنکه مابین آنها مثل مابین زمین و آسمان است»(2).

اگر سئوال شود که معناى حضور قلب چیست؟ مستفاد از کلام بزرگان و اولیاى دین این است که: «حضور قلب یعنى فارغ ساختن دل از همه براى عملى که به آن مشغول است تا اینکه بداند که چه مىکند و چه مىگوید و تمرکز فکر و اقبال به نماز داشته باشد و این را خشوع دل نیز مىگویند یعنى جمیع حواس را متوجه نماز سازد و به جز معبود در دل او چیزى نگذرد و دیگرى خشوع جوارح است که اعمال ظاهرى نماز گزار است»(1).

وحضور قلب یعنى پرستش و عبادت خداى به نحوى که گویا تو او را مىبینى و قلب تو تجلىگاه اوست و حداقل مراتب آن اینکه فهم کنى که اگر تو او را نمىبینى او تو را مىبیند. اعبد الله کانک تراه وإن لم تکن تراه فإنَّه یراک»(2).

از حضرت موسى(علیه السلام) روایت شده که از جانب خدا بر او وحى شد اى موسى چون مرا یاد کنى یاد کن و اعضاى تو مضطرب و لرزان باشد و در وقت یاد من خاشع و با وقار باش و چون مرا یاد کنى زبان خود را در عقب دل خود بدار یعنى اوّل به دل یاد کن و بعد به زبان و چون در حضور من بایستى بایست مانند بنده ذلیل و مناجات کن با من با دل ترسناک و زبانى راستگو. و از امام باقر(علیه السلام) حدیث شده است که: نمازهاى بندهگاهى نصف آن بالا مىرود و گاهى ثلث آن و گاهى ربع آن و گاهى همه آن و بالا نمىرود مگر آنچه دل او رو به آن آورد و امر به نافله شده تا نقصانى که به جهت عدم حضور قلب در نماز به هم رسد تمام کند. و این سخن و کلام عرشى امیر المؤمنین(علیه السلام) است که: «خوشا به حال آن کس که خالص کند براى خدا عبادت و دعا را و مشغول نشود قلبش به آن چیزى که چشمش مىبیند و فراموش نکند ذکر خدا را بواسطه آن چیزهایى که گوشش مىشنود و محزون نشود دلش به آن چه که به غیر عطا شده است».

و در سیره سید الساجدین امام زین العابدین(علیه السلام) آوردهاند که ابو حمزه ثمالى گوید امام(علیه السلام) را دیدم که نماز مىگذارد و رداى مبارکش از کتف او افتاد او درست نکرد تا از نماز فارغ شد من آن را به حضرت عرض کردم فرمودند آیا مىدانى در خدمت که بودم بدرستى که نماز به درجه قبول نمىرسد مگر به قدرى که دل متوجه او باشد»(1).

بنابر این مستفاد از اخبار و روایات این است که نماز بدون خلوص و حضور اگر چه مقبول حق است و از حیث فقهى رفع تکلیف مىکند ولى چنین نمازى محرک انسان در طریق وصول و مسیر عروج نیست. یعنى اگر کسى نماز بدون حضور قلب اقامه کند به تکلیف خود عامل بوده و به همین جهت عقاب و عذاب تارک الصلاه بر او مترتب نیست و به همین دلیل به حکم فقهى مهر صحت بر او مىخورد و لیکن اثر چنین نمازى به همین مقدار است که فارق میان او و تارک الصلاه است.

پس معلوم شد که اگر نماز ما آن همه تأثیر معنوى و عرفانى را که در روایات آمده ندارد گیرش در کجاست. رادع و مانع اصلى این است که دل به نماز نمىدهیم. اکثر ما راضى هستیم به اینکه نمازى خوانده باشیم تا در زمره سرکشان و طاغیان قرار نگیریم و این نکته را از آن جهت گوئیم که وقتى به نماز ایستیم بسیارى از کارهاى فراموش شده در اذهان زنده مىشود. تو گوئى نماز کلید خاطرات و رمز بازگشائى اوهام و خیالات است. در غالب نمازهاى ما این کلام امام خمینى(رحمه الله)صادق است که:

«نماز کلید دکان یا چرکه حساب یا اوراق کتاب و یا فرصتى براى مشغول شدن به افکار متشتته و خواطر شیطانیه ماست»(1).

«یکى از بزرگان ابتدا به جوالبافى اشتغال داشته است و روزى یک جوال مىبافت و آخر هفته حساب مىکرد و مزد شاگردهایش را مىپرداخت. روزى به هنگام حساب یک جوال از قلم افتاد آنچه فکر کردند که آن را به چه کسى دادهاند به خاطرشان نیامد. غروب نزدیک بود و استاد نماز نخوانده بود مشغول نماز شد و در نماز به خاطرش آمد که آن جوال را به چه کسى داده است. پس از اتمام نماز شاگردش را خواسته و به او گفت جوال را به فلانى دادهایم. شاگردش گفت: استاد! تو نماز مىخواندى یا جوال پیدا مىکردى؟ استاد از این واقعه متنبّه شد و مشغول اصلاح خود و قلب خود گردید»(2).

و نیز در همین باب در شرح حال سید رضى و سید مرتضى علم الهدى دو برادرى که از شاگردان وارسته شیخ مفید(رحمه الله) بودهاند آوردهاند که سید رضى به برادر بزرگ خود سید مرتضى در نماز جماعت اقتدا نمىکرد برادر بزرگتر به نزد مادر شکایت برد و مادر سید رضى را نصیحت کرد سید رضى به توصیه مادر به مسجد برادر آمد و به او اقتدا کرد. امّا در اثناء نماز، نمازش را تمام کرد و از مسجد بیرون رفت، سید مرتضى نزد مادر آمد و گفت سید رضى آنچه امروز کرد بدتر از پیش بود مادر ماجرا را از سید رضى جویا شد. سید رضى در جواب گفت: در اثناء نماز دیدم که برادرم در خون حیض غرق است به ناچار نماز را شکستم چون که طهارت شرط صحت نماز است، مادر شرح حال را با سید مرتضى در میان گذاشت سید گفت راست مىگوید زیرا در مسیر رفتن به مسجد زنى درباره احکام خون حیض از من سؤال کرد به او پاسخ دادم. امّا در اثناء نماز به این اندیشه افتادم که جوابى که دادم درست بود یا اشتباه»(1).

پس علم و آگاهى به این نکته بر همه خصوصاً بر جوانان که داراى قلبى پاک و باطنى صاف مىباشند لازم است که حضور قلب و اخلاص هر چند که شرط صحت نماز نیست ولى شرط کمال آن است و باید این مانع که خواطر غیر الهى و شیطانى در حال نماز است را از بین برده و نمازى با خلوص و حضور قلب بخوانند تا نمازشان آنها را از عالم مُلک به ملکوت پرواز دهد که الصلاه معراج المؤمن.

ج ـ استخفاف و سبک شمردن نماز:

در تعالیم و دستورات دین اسلام اگر خواسته باشیم احکام و تعالیم فردى را طبقه بندى نمائیم نماز در بالاترین مرتبه طولى نسبت به سایر احکام قراردارد. مسلّم است که در مقام انجام عمل به هر یک از دستورات الهى باید به جایگاه آن توجه کامل بعمل آید چون که آثار و برکات وجودى هر یک از آنها بنابر اهمیتى است که شارع در نظر داشته است سبک شمردن حکمى از احکام دین به این معناست که آن اهمیت الهى را بکاهیم. حال این کاستن مىتواند شامل محافظت نکردن و مراقبت نداشتن آن به وقت خاص خودش یا ترجیح امور غیر ضرور بر آن و یا درست ادا نکردن برخى از اجزا و ارکان آن و مواردى دیگر بشود. همه این امور مىتواند در حقیقت نوعى تضییع یا تضعیف در حکم الهى بشمار آید. و هر گونه تضعیفى مانع از ظهور برکات و بروز آثار آن حکم خواهد بود. در باب نماز که یکى از احکام الهى است تأکید و توصیه زیادى شده است و این حکم از سایر احکام الهى مستثنى نیست. از رسول گرامى اسلام روایت است که: «هر کس به نماز اهمیت ندهد و آن را سبک شمارد سزاوار عذاب آخرت است»(1). و نیز خاتم رسالت(صلى الله علیه وآله وسلم) در حدیثى دیگر فرمودهاند: «کسى که نماز را سبک شمارد خداوند برکت و خیر را از عمر و مال او بر مىدارد و نتیجه کارهایش را از بین مىبرد و با گرسنگى و تشنگى و ذلت جان او را مىگیرد»(2).و در حدیث دیگر آمده است که: «نماز، چون در وقت آن گزارده شود سپید و درخشان نزد صاحب خود باز مىگردد و مىگوید: همان طور که مرا رعایت کردى خداوند تو را مورد رعایت و حفظ خویش قرار دهد. لیکن اگر نماز، در غیر وقت آن گزارده شود و رعایت حدود آن نشود سیاه و ظلمانى نزد صاحب خود مىآید و مىگوید: همان گونه که مرا ضایع ساختى خدایت تو را ضایع و تباه سازد»(1). و این روایت از امام صادق(علیه السلام) معروف است که در آخرین لحظات عمر شریفش دستور داد که همه اهل بیتش اطراف او جمع شوند وقتى همه آمدند بعنوان آخرین وصیت فرمودند: «اگر کسى از شما نمازش را سبک شمارد هرگز به شفاعت ما معصومین نمىرسد»(2). این موضوع نه تنها مورد تأکید همه اولیاى دین بوده بلکه سیره مستمرهشان بر این اساس استوار بود که با دقت و توجه هر چه بیشتر از نماز خود محافظت مىکردند. برخى از زنان پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) نقل مىکردند که حضرت نزد ما نشسته بود و با ما سخن مىگفت و ما با او سخن مىگفتیم هرگاه وقت نماز داخل مىشد از براى آن حضرت حالتى روى مىداد که گویا ما او را نمىشناختیم به او عرض مىکردیم که تو را چه شده است فرمود اداى امانتى است که خداوند آن را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کرد و همه از تحمّل آن اِبا کردند(1). نه تنها پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) بل همه اهل بیت عصمت و طهارت بر این سیره منسلک بودهاند و نیز تابعین ایشان در طریق سعادت و وصول به کمال آن را تعقیب مىکردند. در خاطرات امام خمینى(رحمه الله) نقل است که: به نماز اول وقت بسیار اهمیت مىداد روایتى از امام صادق(علیه السلام)نقل مىکردند که اگر کسى نمازش را سبک شمارد از شفاعتشان محروم مىشود. من یک بار به ایشان عرض کردم سبک شمردن نماز شاید به این معنى باشد که شخص نمازش را یک وقت بخواند و یک وقت نخواند گفتند نه این خلاف شرع است منظور امام صادق(علیه السلام) این بود که وقتى ظهر مىشود و فرد در اوّل وقت نماز نمىخواند در واقع به چیز دیگرى رجحان داده است(2).

د ـ عدم مداومت در نماز:

خداوند متعال نماز پنجگانه را در اوقات معین براى بندگانش فرض و واجب کرده است. همه فقهاء اعم از شیعه و سنى اجماع دارند بر اینکه افضل اوقات نماز، اقامه آن به وقتشان است و حتى برخى از فقهاى شیعه چون شیخ مفید و اتباع ایشان اوقات شرعى نمازهاى یومیه را مضیق دانسته و قبول آن در غیر وقت را از باب تفضّل مىدانند. اینکه شارع براى نماز اوقات پراکندهاى را تعیین فرمود شاید وجهش این باشد که هرگاه انسان به امور زندگى دنیایى بپردازد و به امر معیشت همّت نماید مشاغل مادى او را از تأمل وتفکر به امور معنوى بازداشته و یا مورد غفلت قرار مىدهد به همین جهت بر بنده مؤمن امر شد که در میان فواصل کارهاى دنیوى لحظاتى را به امر معنوى او روحى اختصاص دهد و در مقابل معبود خویش، کُرنش کند تا حقیقت انسانىاش به باده نسیان و فراموشى سپرده نشود و شخصیت آدمى به این واسطه تعدیل گردد چه اینکه اگر همه اهتمام او در مسیر مادیات محدود بود ایشان را با سایر حیوانات تمایزى نبود. نماز چون داروى شفا بخش براى روح مىباشد که اگر سستى و فترتى در اقامه آن ایجاد شود و به صورت مداوم انجام نگیرد قطعاً سلامت روح را تأمین نخواهد کرد چنانچه در مرض جسم هم همین است. پس این فریضه مهم نباید ابزار و وسیلهاى براى رفع مشکلات جسمى و روحى در مقاطعى از زندگى یا پر نمودن اوقات بیکارى ما تلقى گردد. چگونه بهبودى و سلامت براى یک مریض در گرو استفاده بجا و منظم از داروهاست. نماز و سایر فرایض دینى نیز چنین است. با این وصف اگر خواسته باشیم که در سفر یا مرض و یا به بهانه خواب نوشین صبحگاهى نماز را ترک نمائیم و در صورت مساعد بودن و سلامتى جسمانى و قیام به آن در اوقات بیکارى اکتفا نمائیم بسیار روشن است که از چنین نمازى بهره و نصیبى نخواهیم برد. چنانچه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمودهاند: آفةُ العبادة الفترةُ «آفت عبادت سستى و عدم مداومت است»(1). پس در صورت ترک این فریضه الهى و امتثال مقطعى و غیر مداوم آن و یا هر گونه فترت و سستى در نماز موجب از بین رفتن آثار و فواید آن خواهد شد بنابر این قیام به نماز در وقت خود و مداومت در آن براى ترتب آثار ضرورى است و شاید به همین جهت باشد که قرآن کریم یکى از اوصاف مؤمنین را چنین بیان مىکند. الذین هم على صلاتهم دائمون «آنان که همواره نمازشان را مىخوانند و هرگز نماز را ترک نمىکنند»(2). مواردى که بیان شد آفات عمده و موانع اساسى در ظهور برکات نماز بشمار مىآیند امّا عناصرى مثل ریا، عجب و خودبینى و گناهان دیگر بسیار مهم مىباشند. باشد که همه ما خصوصاً نسل جوان ما با برداشتن این موانع و زدودن آن بتوانیم از نورانیت و صفا، قداست و فلاح و سعادت دو سرا که در این فریضه بزرگ الهى نهفته است کمال بهره را ببریم. در پایان این مقال بعنوان حسن ختام، خطابم به همه جوانان عزیز و وارثان خون شهید که ثبات شخصیتشان متضمن قوام و پایدارى جامعه و تزلزل در افکار و رفتار آنان موجب لغزش و تزلزل اجتماع است این است که بر شما فرض است معرفت و آگاهى به اینکه ترک عبادات خصوصاً نماز، منشأ سقوط و مصدر هبوط و سرچشمه همه رذایل اخلاقى و مشکلات زندگى است و نماز با حفظ شرایط و رفع موانع، نردبان صعود، معراج شهود، رفرف عروج، مَسند سلوک، مَرکب خلوص و مقصد معبود است. جوانان عزیز «شماها بهتر مىتوانید تهذیب نفس کنید شما به ملکوت نزدیکتر هستید از پیرمردها، در شما آن ریشههاى فساد کمتر است. یک پیر بخواهد اصلاح شود بسیار مشکل است جوان زودتر اصلاح مىشود. هزاران جوان اصلاح مىشوند و یک پیر نمىشود. نگذارید براى ایام پیرى. الان خودتان را باید تبعه تعلیمات انبیاء کنید مبدا این است از اینجا باید رفت»